نوع مقاله : مقاله استخراج شده از پایان نامه
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری رشته مدیریت تولید و عملیات، دانشکده پردیس تحصیلات تکمیلی خودگردان، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
2 استاد ، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
3 استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The aim of this study is to provide a model for sourcing in the supply chain of the poultry industry. The research in terms of audience is basic, in terms of purpose is descriptive and from the time perspective is cross sectional. The research approach is mixed (qualitative and quantitative). The collecting data in the qualitative part was semi-structured interviews and in the quantitative part was Delphi questionnaire and Likert scale. The statistical population in the qualitative and Delphi section included 12 managers of the poultry industry who were selected by purposive sampling. The statistical population of the quantitative part of the research were the middle managers and senior experts of poultry industry. We used Cochran’s formula and selected 384 persons by simple random method. We used a thematic analysis for collecting data and MAXQDa software for analyzing interviews. In the quantitative part, the partial least squares method were utilized using Smart PLS software to validate the model. The research findings showed that the enablers of sourcing and supply chain management affect the mechanism of cooperation, selection and evaluation of supply sources. These structures in turn affect the sourcing strategy of the supply chain and the sourcing strategy also affects the quality, price, environmental and delivery performances. These structures, by affecting risk management in sourcing, ultimately improve sourcing in the poultry industry.
کلیدواژه‌ها [English]
ارائهی مدلی برای منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور
|
امیرمسعود عرب حلوائی [1] * کامران فیضی ** محمدتقی تقوی فرد ***[2] |
تاریخ دریافت: 21/03/1402 تاریخ پذیرش: 21/05/1402
|
چکیده
پژوهش حاضر با هدف ارائهی مدلی برای منبع یابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور انجام گرفت. این پژوهش ازبعد هدف توصیفی، ازبعد مخاطب بنیادی تجربی و از منظر شیوه گردآوری داده‌ها رویکردی آمیخته (کیفی-کمی) دارد. ابزار گردآوری داده‌ها در بخش کیفی، مصاحبه نیمه‌ساختار‌یافته و در بخش کمی پرسشنامهی دلفی با طیف لیکرت است. جامعه آماری در بخش کیفی و دلفی شامل مدیران صنعت طیور است که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. مولفهها پس از 12 مصاحبه احصاء و سپس به روش دلفی اعتبارسنجی شد. جامعه آماری در بخش کمی (عتبارسنجی ) شامل مدیران میانی و کارشناسان ارشد صنعت طیور بودند. حجم نمونه با فرمول کوکران 384 تن تعیین شد و نمونه‌گیری نیز با روش تصادفی ساده صورت گرفت. برای تحلیل داده‌ها در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و نرم‌افزار MaxQDA و در بخش کمی جهت اعتبارسنجی الگو از روش حداقل مربعات جزئی و نرم‌افزار Smart PLS استفاده کردیم. یافته‌های پژوهشی نشان داد توانمندسازهای منبعیابی و مدیریت زنجیرهی تأمین بر مکانیزم همکاری، انتخاب و ارزیابی منابع تامین تاثیر می‌گذارند. این سازه‌ها نیز به‌نوبه خود بر استراتژی منبعیابی زنجیرهی تأمین اثرگذاربوده و استراتژی منبعیابی نیز بر عملکرد کیفیت، قیمتی، محیطی و تحویل اثرگذارند. این سازه‌ها با اثرگذاری بر ریسک در منبعیابی در نهایت موجب بهبود منبعیابی در صنعت طیور می‌شوند.
واژگان کلیدی: منبعیابی، زنجیرهی تأمین، صنعت طیور، رویکرد آمیخته، روش دلفی.
مقدمه
زنجیرهی تأمین شاهرگ حیاتی سازمانها است و به‌طور سنتی به جریان یکسویه مواد اولیه از تامین‌کنندگان تا فرآیندهای تولید و ارائهی محصول نهایی به مشتریان اشاره دارد. اما زنجیرهی تأمین در هزارهی سوم متضمن رویکردی تازه است. در این رویکرد باید از منظر اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی به زنجیرهی تأمین نگریست (پیوترو[i] و همکاران، 2022). بنابراین باید با نگاهی فراگیر، راهبردی و بلندمدت به آن نظر داشت. تمامی بازیگران و نقاط گوناگون یک زنجیرهی تأمین میبایست به‌صورتی هماهنگ و یکپارچه عمل کنند. این هماهنگی در تمامی مراحل چرخهی عمر محصول به داخل مرزهای سازمان محدود نمی‌شود؛ در اینجاست که مدیریت زنجیرهی تأمین به عنوان راهکاری عملیاتی شکل می‌گیرد (سیورینگ[ii] و همکاران، 2022). دستیابی به اثربخشی بیشتر زنجیرهی تأمین، نیازمند افزایش سطح درآمد و ارزش‌افزوده اقتصادی در کنار تلاش‌های آگاهانه و هوشمندانه برای پایدار نمودن زنجیرهی تأمین و حرکت در مسیر تحولات ساختاری سازگار با اقتضائات جدید محیطی است (روتزینی[iii] و همکاران، 2023).
امروزه رقابت بین شرکتها جای خود را به رقابت بین زنجیرههای تأمین داده است. مدیریت زنجیرهی تأمین با فعالیت‌های کسب وکار از خرید مواد اولیه تا ساخت و توزیع، خدمات مشتریان و در پایان پردازش دوباره و امحاء محصولات، درگیر است و باید آنها را مدیریت کند. هدف نهایی در زنجیرهی تأمین بهبود عملکرد است تا انتظارات مشتریان تأمین شود (کاراموز[iv]، 2019). یکی از عوامل کلیدی در مباحث زنجیرهی تأمین در جهان امروز، توجه به منبعیابی است که به اقدامی راهبردی در زنجیرهی تأمین مبدل گشته و توجه مدیران سطوح عالی سازمانها و رهبران بنگاه‌های اقتصادی را به خود جلب کرده است. شرکتها جهت رسیدن به مزیت‌های رقابتی در تجارت بر اساس نگرش یکپارچه، نیازمند تمرکز بر روی استراتژی‌های منبع‌یابیشان هستند. اگر منبعیابی در طرح استراتژیک شرکت لحاظ شود، می‌تواند مزایای مهمی برای شرکت به دنبال داشته باشد (دیهیم‌پور و همکاران، 1400). به عبارتی دیگر در منبعیابی زنجیرهی تأمین، منابع و کانال‌های عرضهی کالا و خدمات با کمترین هزینهی کل و نه فقط قیمت خرید، شناسایی می‌شوند. در این رویکرد فعالیت‌های زنجیرهی تأمین با نظارت بر منابع و هزینه‌ها و کانال‌های خرید، به صورت پیوسته بهبود پیدا میکند (ماندال[v] و همکاران، 2022). چنانچه هدف خرید خدمات باشد، راهکاری مشارکتی برای پاسخگویی به نیازهای مشتریان پیدا خواهد شد. اگر هدف تولید باشد، تمرکز بر زنجیرهی تأمین با هدف پاسخگویی به نیازهای بخش تولید خواهد بود. در شرایط بهینه منبعیابی زنجیرهی تأمین، منابعی با کمترین میزان هزینه و بهترین کیفیت کالا و خدمات گردآوری شده و همکاری طولانی مدتی با آنها شروع خواهد شد. البته جستجوی منابع جدید نیز همواره و به شیوه‌ای پیوسته ادامه دارد (هان[vi] و همکاران، 2023).
صنعت طیور از جمله صنایعی است که در آن، مدیریت بهینهی زنجیرهی تأمین از اهمیت بالایی برخوردار است. کسب‌وکارهای موفق در این صنعت می‌کوشند تا با رعایت الزامات پایداری به کسب مزیت رقابتی و جایگاه مناسبی در بازار دست یابند. در همین راستا استفاده از رویکردهای منبع‌محور در زنجیرهی تأمین در دستور کار این شرکتها قرار دارد (یونیتا[vii] و همکاران، 2022). صنعت طیور در عصر کنونی تحولات زیادی را پشت سرگذاشته است. تولیدکنندگان سنتی طیور که در نقاط مختلف دنیا، با روش سنتی فعالیت می‌کردند در آستانه حذف از بازارند و آن قسم از تولیدکنندگان که در فکر توسعه بودند، راه نجات را در تغییر برنامه‌های کسب و کار خود دیدهاند. بویژه که این صنعت نسبت به نهاده‌ها حساسیت قیمتی بالایی دارد؛ بنابراین تامین‌کنندگان این صنعت باید با دقت شناسایی و انتخاب شوند (وانگ[viii] و همکاران، 2021). در نتیجه، منبعیابی نقش عمده‌ای زنجیرهی تأمین صنعت طیور ایفا میکند. منبعیابی مفهومی زیربنایی و کانونی در زنجیرهی تأمین است. بویژه در عصر حاضر که چالش‌ها و فشارهای رقابتی بسیار شدیدند استراتژی منبعیابی، اهرمی کلیدی برای موفقیت کسب و کارها و صنایع محسوب می‌شود (باکو[ix] و همکاران، 2019).
در ایران نیز صنعت طیور یکی از مهمترین شاخه‌های صنعتی مولد اشتغال و توسعه بوده و منبع درآمدزایی بسیار مهم تلقی می‌شود (قمشه و همکاران، 1401). باید توجه داشت در کنار رشد تولید به‌مثابه هدف اصلی زنجیرهی تأمین طیور، منبعیابی نیز نقش مهمی در افزایش ارزش افزودهی این زنجیره دارد. میزان تحقق هدفی با نام افزایش ارزش در واقع اثربخشی این حوزه را نشان میدهد و بر امنیت غذایی، اشتغال‌زایی بویژه در روستاها، کاهش فقر، صیانت از محیط‌زیست و طبیعت تاثیرگذار است. این هدف‌های کلان مورد توجه جامعه و سیاست‌گذاران ارشد کشور قرار داشته و جایگاهی راهبردی دارد (قمشه و همکاران، 1401). نتیجهی بهبود راندمان سیستمهای تحویل در زنجیرهی تأمین طیور، افزایش کیفیت و ایمنی غذایی است. علیرغم نوپا بودن زنجیرههای صنعت طیور و مزایایی که در ساختار صنعت و بازار دارند، با چالشهای عدیدهای در حلقههای مختلف خود مواجهند که در برخی موارد عملکرد آنها را تحت تأثیر قرار میدهد. برای نمونه، وجود چالشهای ساختاری و غیرساختاری، عدم یکپارچگی زنجیره و عدم ثبات و تعادل سوددهی زنجیره از جمله مواردی است که زنجیرهی تأمین مرغ و طیور را با محدودیت مواجه کرده و نیازمند توجه بیشتری است (پالوج و لوایی آدریانی، 1399). امروزه سازمان‌های تولیدی جهت حفظ توان رقابتی خود به اهمیت یکپارچه شدن با تأمین کنندگان و مشتریان پی بردهاند. هدف نهایی یکپارچگی زنجیرهی تأمین، برآوردن نیازهای مشتریان است. به زعم کارشناسان، تحول در ساختار زنجیرهی تأمین طیور می‌تواند کارایی و اثربخشی آن را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد و هزینه‌های نامطلوب و اضافی را به میزان موثری کاهش دهد. این امر، نقش عمده‌ای در اثربخشی زنجیرهی تأمین در راستای هدف‌هایی مانند پاسخگویی به تقاضاهای مصرف‌کنندگان به‌شیوه‌ای پایدار و رضایت‌بخش، خواهد داشت. نظر به پیچیدگی‌ها و عوامل ناشناخته در زنجیرهی تأمین طیور، استفاده از مدلی که بتواند ضمن درنظرگیری تمامی پیچیدگی‌های موجود، مسائل ناشناخته پیرامون این مساله را در کشور شناسایی کند، ضروری است (میرزایی و همکاران، 1400).
به‌طور کلی مطالعات از سویی بر اهمیت منبعیابی در زنجیرهی تأمین و از سوی دیگر نقش کلیدی زنجیرهی تأمین در عرصهی مدیریت صنعت طیور تاکید دارند. با این وجود به‌نظر می‌رسد این دو موضوع به صورتی کاملاً جداگانه در ادبیات پژوهش و مطالعات پیشین مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته‌اند. در نتیجه شکاف پژوهشی گسترده‌ای در زمینهی منبعیابی زنجیرهی تأمین طیور مشاهده می‌شود. این مساله از دیدگاه پژوهشگران مغفول مانده است. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا میکند که نقش کلیدی زنجیرهی تأمین طیور در زندگی روزمرهی همه آحاد جامعه در نظر گرفته شود. این صنعت هم از منظر تولیدکنندگان و هم از منظر مصرف‌کنندگان و تمامی بازیگرانی که در این زنجیره نقش‌آفرینند، از اهمیتی غیرقابل کتمان برخوردار است. محصولات صنعت طیور به علت قیمت کمتر در مقایسه با محصولات دامی و گوشت قرمز، جایگاه مهمی در سبد غذایی خانوار دارند. چنانچه تغییرات شدیدی در قیمت، کیفیت، تولید و توزیع محصولات این صنعت رخ دهد، بر زندگی افراد جامعه به‌خصوص قشر آسیب‌پذیر تاثیرات منفی قابل اعتنایی خواهد داشت. بنابراین لازم است با مدیریت صحیح زنجیرهی تأمین این صنعت را نسبت به نوسانات محیطی مصون نگاه داشت. در این راستا به‌نظر می‌رسد تمرکز بر منبعیابی می‌تواند اقدامی راهبردی و اثرگذار باشد. نظر به خلاء تحقیقاتی عمده به طور عام در زمینه منبعیابی زنجیرهی تأمین و به طور خاص در صنعت طیور، مطالعهی حاضر با رویکردی بنیادی تجربی جهت توسعهی مدل منبعیابی زنجیرهی تأمین در صنعت طیور صورت گرفته است. در این جهت راستا لازم است تا ابتدا عوامل زیربنایی این مفهوم در صنعت طیور شناسایی شود (حافظنیا،1394). از آنجا که صنعت طیور کشور شرایط و اقتضائات خاص خود را دارد لذا در این پژوهش کوشش می‌شود تا با روشی مبتنی بر طرح تحقیق آمیخته اکتشافی به شناسایی این عوامل بپردازیم. پژوهش حاضر به این پرسش کلیدی پاسخ میدهد که عوامل زیربنایی منبعیابی زنجیرهی تأمین در صنعت طیور کدامند و چه روابطی باهم دارند؟
مبانی نظری و پیشینه پژوهش
منبعیابی زنجیرهی تأمین
«منبعیابی[x]» به معنای یافتن بهترین منابع و تأمینکنندگانی است که با هزینه‌های بصرفه، کالا و خدماترا با بهترین کیفیت ممکن به دست خریدار برساند. نبود آگاهی کافی از منبعیابی ممکن است به خرید کالای تقلبی یا بی‌کیفیت، یا با هزینهی بیشتر منجر شود. عدم شناخت و تجربهی کافی در زمینهی منبعیابی، مشکلات بسیاری را برای شرکت به همراه دارد و ممکن است بجای سود، ضرر مالی سنگین به کسب‌وکار وارد گردد (لیجتن[xi] و همکاران، 2022). در مجموع دو نوع منبعیابی در زنجیرهی تأمین وجود دارد: منبعیابی منفرد و منبعیابی چندگانه. در حالت نخست یک تامین‌کننده به صورت منفرد می‌تواند نیازهای خریدار را تامین کند. در منبعیابی چندگانه، یک تامینکنندهی نمی‌تواند به تنهایی کلیه نیازهای تولیدکننده را تامین نماید. خریدار در حالت نخست، منحصراً ارزیابی و انتخاب را انجام میدهد اما در حالت دوم میزان سفارش را هم مشخص مینماید (مهرجردی و شفیعی[xii]، 2021). منبعیابی بویژه در حالت چندگانه دو مشخصهی اساسی به همراه دارد: نخست اینکه این موضوع نوعی از مسالهی تصمیم‌گیری چندمعیاره و گروهی است که معیارهای آن با هم در تعامل هستند. دوم اینکه چنین مسائلی به‌علت برداشت‌ها، قضاوت‌های شخصی و تغییرات پیوسته همراه با ابهام و عدم اطمینانند که شرایط را برای تصمیم‌گیری دشوار می‌سازد (زارع [xiii]و همکاران، 2020).
در تعریفی دیگر، منبعیابی عبارت است از یک فرآیند منظم و کامل جهت دستیابی به ورودی و مدیریت روابط تأمین‌کننده به روشی که سازمان بتواند به اهداف بلندمدت دست یابد. ورود به بحث منبعیابی به عنوان موضوعی راهبردی درواقع استفاده از توانایی‌های تأمین‌کننده در فرآیند طراحی، مهندسی و تولید جهت دستیابی به اهداف راهبردی تلقی می‌گردد. ضمناً به عنوان چارچوبی تعریف می‌شود که می‌تواند به مدیران در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد خرید با در نظر گرفتن مزایای رقابتی و انعطاف‌پذیری تقاضا (به‌عنوان عوامل اولیه) و توانایی فرآیند، کامل شدن فرآیند و ریسکهای منظم (به‌عنوان عوامل ثانویه) کمک کند. تعیین منابع راهبردی تعریف دیگری دارد که عبارت است از یک چارچوب تدارکاتی بر اساس مفهوم هزینه کلی مالکیت که به بنگاه‌ها کمک میکند به ارزش‌ها بیافزایند و موقعیت رقابتی خود را بهبود بخشند (دیهیم‌پور و همکاران، 1400). در عصر حاضر با یکپارچه شدن بازارهای جهانی و پویایی و پیچیدگی محیط بیرونی، سازمانها به منظور تداوم بقاء در بازار راهی جزء حفظ و ارتقاء مزیت رقابتی پایدار متصور نمیباشند بطوریکه با استعانت از مدیریت راهبردی، شرکت‌های جسور و قدرتمند، با رویکرد منبع محور (تکیه بر قابلیت‌ها و شایستگی‌های سازمانی) این مزیت رقابتی را در درون خود جستجو می‌کنند و نه در محیط رقابتی، چرا که کسب فرصت‌های جدید از درون سازمان و شناسایی شایستگی‌های برترساز، بسیار به صرفهتر از کسب مهارت‌های جدید است. خرید و مدیریت تأمین کنندگان نیز از جمله قابلیت‌های سازمانها است که تحت عنوان منبعیابی راهبردی از طریق حداقل نمودن هزینه‌های مرتبط با زنجیرهی تأمین و حداکثر کردن ارزش کالاها و خدمات برای کاربران در سازمان‌های پیشتاز مورد استفاده قرار می‌گیرد (علی‌محمدپور و سلمانی، 1399).
صنعت طیور
صنعت طیور یکی از عمده‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است که با برخورداری از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های گسترده، جایگاهی تعیین‌کننده در اقتصاد ملی و منطقه‌ای داشته و نقشی مهم در تامین نیازهای حیاتی جامعه ایفا نموده است. این صنعت نقش بزرگی در اشتغال و درآمدزایی به‌ویژه در روستاهای کشور دارد (محدث حسینی و همکاران، 1401). به عبارت دیگر می‌توان گفت یکی از حیاتی‌ترین زیربخش‌های کشور در زمینهی تولید گوشت و تامین پروتئین، بخش طیور است. قیمت تمام شدهی پایین‌تر محصولات این بخش نسبت به گوشت دام، موجب شده تا این محصولات دارای جایگاهی ویژه در سبد غذایی مصرف‌کنندگان باشند. در نتیجه، چنانچه سطح قیمت‌های محصولات این صنعت با نوسان زیادی مواجه شود در زندگی افراد جامعه بسیار تاثیرگذار خواهد بود. نتیجهی سیاست‌گذاری زنجیرهی تأمین باید به‌گونه‌ای باشد که صنعت طیور نسبت به تکانه‌های خارجی مصون مانده و هرگونه نوسان و شوکی که در بازار رخ دهد را کنترل نماید. نوسان‌های قیمت محصول نهایی صنعت طیور بر رفاه جامعه و به‌ویژه اقشار کم‌درآمد تاثیری منفی برجای خواهد گذارد (بهرامی‌فرد و همکاران، 1400).
مروری بر پژوهشهای پیشین
پولمان و همکاران[xiv] (2022) یکپارچه‌سازی عمودی یا یکپارچه‌سازی سیستم یک استراتژی شرکتی برای تولید مرغ را در قالب شرکت زنجیرهای[xv] بررسی کردند. نتایج این مطالعه نشان داد: مسئولیت اجتماعی شرکت، مدیریت زنجیرهی تأمین سبز، بوم‌شناسی صنعتی، نظریهی ذینفعان، اقتصاد چرخهای (کاهش، استفاده مجدد، و بازیافت با رونق اقتصادی)، و اصول پایداری. شرکت زنجیرهای، نقشی استراتژیک در عملیات ادغام عمودی زنجیرهی تأمین طیور برزیل ایفا میکند. رونالدو[xvi] (2022) در مطالعهای با استفاده از یک روش تحقیق مقطعی و یک نظرسنجی برای جمعآوری داده‌ها از واحدهای تولید طیور در اندونزی به دنبال ارزیابی عملکرد زنجیرهی تأمین طیور بودند. نتایج نشان میدهد مشارکت تامین‌کنندگان و یکپارچه‌سازی ماژولار محصول، تأثیر مثبت قابل‌توجهی بر عملکرد کسب‌وکارهای مرتبط با صنعت طیور دارد. علاوه بر این، مشخص شد که مهارت‌های مدیریت زنجیرهی تأمین به طور مثبت بر عملکرد کسب و کار طیور اثرگذار است و منتهی به توسعهی بهتر شبکهی زنجیرهی تأمین می‌گردد. وایلند و همکاران[xvii] (2020) مطالعهای تحت عنوان غلبه بر نقاط کور در تحقیقات منبعیابی جهانی: بهرهبرداری از مقاطع بین مدیریت زنجیرهی تأمین و تجارت بین المللی انجام دادند. پرسش اصلی این تحقیق به این صورت طراحی شده است: «چگونه پژوهشهای تجارت بین‌المللی (IB) و مدیریت زنجیرهی تأمین (SCM) می‌توانند از افزایش ارزش متقابل مضامین و دیدگاه‌های موجود بهره ببرند؟». یک طبقهبندی از تحقیقات منبعیابی جهانی، بر اساس بینشهای مرتبط از تحقیقات SCM، ارائهی شده است. تحقیقات مدیریت زنجیرهی تأمین از کل زنجیرهی تأمین به عنوان واحد اصلی تجزیه و تحلیل (به جای شرکت منفرد) استفاده کردهاند، در حالی که تحقیقات تجارت بینالملل عمدتاً بر جنبه‌های بین‌المللی تمرکز داشته و سازگاری شرکتها با قواعد جهانی شده را مورد توجه قرار دادهاند. دانیا و همکاران[xviii] (2018) همکاری معنادار میان ذینفعان ناهمگن برای دستیابی به پایداری در زنجیرهی تأمین محصولات کشاورزی را با موضوع عوامل رفتاری موثر بر مدیریت زنجیرهی تأمین بررسی کردهاند. نتایج این پژوهش نشان میدهد، 10 عامل رفتاری کلیدی برای فعال کردن یک سیستم همکاری موثر برای مدیریت زنجیرهی تأمین پایدار کشاورزی-غذایی وجود دارد که عبارتند از: تلاش‌های مشترک، اشتراک‌گذاری فعالیت‌ها، ارزش همکاری، سازگاری، اعتماد، تعهد، قدرت، بهبود مستمر، هماهنگی و ثبات. یافته‌های این مطالعه می‌تواند به‌عنوان راهنمایی برای تحقیقات آتی در همکاری‌های زنجیرهی تأمین کشاورزی-غذایی مورد استفاده قرار گرفته و به مدل‌سازی و اندازه‌گیری عملکرد همکاری موثرتر و کارآمدتر یاری رساند.
قمشه و همکاران (1401) کارآیی و اثربخشی تولید محصولات دام و طیور را با هدف دستیابی به امنیت غذایی در استان‌های کشور محاسبه کردند. بر این اساس، به کارگیری الگوی تولید استان‌های گروه اوّل با در نظر گرفتن مقتضیات سایر استان‌ها به عنوان الگوی نمونه، تغییر ترکیب تولید در راستای دستیابی به اثربخشی امنیت غذایی در عوامل غیراثربخش در استان‌های گروه دوّم و نیز بهرهگیری از راهبردهای معطوف به بهبود کارآیی فنی در استان‌های گروه سوم پیشنهاد شده است. محدث حسینی و همکاران (1401) به ارزیابی اثربخشی تسهیلات اعطایی به طرح‌های بهبود و افزایش تولید دام و طیور پرداختند. یافته‌ها نشان داد با ایجاد تناسب میان بازدهی و نرخ سود بازپرداخت، همکاری بانک‌ها با ذینفعان و توسعهی بیمه محصولات حائز اهمیتند. بهرامی‌فرد و همکاران (1400) اثرات نامتقارن نوسان‌های ارزی بر قیمت نهاده‌های زیربخش طیور در ایران را مورد بررسی قرار دادند. براساس نتایج با اتخاذ سیاست‌های مناسب ارزی و ایجاد ثبات در روند این سیاست‌ها، می‌توان به ثبات بیشتر بازار طیور بسیار کمک کرد؛ همچنین، در نظر گرفتن قدر مطلق اثرات سیاست‌های کوتاه مدت و بلندمدت ارزی بر قیمت نهاده‌ها، با توجه به نامتقارن بودن آن، اریب بوده و نادرست است. میرزایی و همکاران (1400) به شناسایی موانع و مشکلات زنجیرهی تأمین پایدار صنعت غذایی گوشت مرغ پرداختند. نتایج نشان داد که پنج چالش اصلی اثرگذار بر زنجیرهی تأمین پایدار گوشت مرغ، شامل عملکرد ضعیف و عدم توسعه زیرساخت‌های لجستیکی، مشکلات و موانع متعدد بازاریابی در فرآیند زنجیرهی تأمین گوشت مرغ، اثرات منفی زنجیرهی تأمین گوشت مرغ بر کیفیت محیط‌زیست، عدم توجه به مشتری‌مداری و ترجیحات مصرف‌کننده و پایین بودن تقاضای مرغ سالم در کشور می‌باشد.
روش پژوهش
هدف این پژوهش، طراحی و اعتبارسنجی مدل منبعیابی زنجیرهی تأمین در صنعت طیور است. این پژوهش از منظر هدف یک پژوهش توصیفی تجربی (حافظنیا، 1394) و از منظر شیوه گردآوری داده‌ها یک توصیفی است. از منظر ماهیت داده‌ها نیز یک پژوهش آمیخته (کیفی-کمی) می‌باشد.
جامعه آماری در بخش کیفی شامل خبرگان (مدیران) صنعت طیور است. حجم نمونه در مطالعات با روش کیفی، بین 8 تا 20 نفر پیشنهاد شده است. با این حال انجام مصاحبه‌های تخصصی تا رسیدن به اشباع نظری باید ادامه یابد. همچنین برای نمونه‌گیری بخش کیفی، روش‌های غیراحتمالی و هدفمند توصیه شده است (واسیلو[xix] و همکاران، 2018). در این مطالعه نمونه‌گیری بخش کیفی به روش هدفمند صورت گرفت و با 12 مصاحبه به اشباع نظری دست یافته شد. لازم به ذکر است جامعه آماری مذکور با جامعه آماری بخش دلفی (برای اعتبارسنجی و غربالگری مولفه‌های احصاء شده از بخش کیفی پژوهش) یکسان است.
جامعه آماری تحقیق در بخش کمی مدیران میانی و کارشناسان ارشد صنعت طیور می‌باشد. با به‌کارگیری فرمول کوکران حجم نمونه آماری 384 نفر برآورد گردید. جهت نمونه‌گیری بخش کمی از روش تصادفی ساده استفاده گردید تا تمامی افراد شانس برابری جهت انتخاب شدن داشته باشند. فرآیند نمونه‌گیری تا دستیابی به 384 نفر ادامه پیدا کرد.
ابزار گردآوری داده‌های پژوهش در بخش کیفی، مصاحبه و در بخش کمی، پرسشنامهی دلفی و پرسشنامهی محقق‌ساخته است. برای سنجش اعتبار نتایج مصاحبه از ضریب هولستی استفاده گردید. «درصد توافق مشاهده‌شده[xx]» یا PAO با محاسبه ضریب هولستی[xxi] 721/0 بدست آمده است که مقدار قابل قبولی است. پس از توزیع پرسشنامه در نمونهی منتخب، روایی پرسشنامهی با سه روش روایی سازه (مدل بیرونی)، روایی همگرا (AVE) و روایی واگرا بررسی شد. مقدار AVE برای تمامی متغیرها باید بزرگتر از 5/0 باشد. برای محاسبه پایایی نیز پایایی ترکیبی (CR) و ضریب آلفای کرونباخ هر یک از عوامل محاسبه شد. میزان پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ تمامی ابعاد باید بزرگتر از 7/0 باشد (هیر[xxii] و همکاران، 2021). نتایج مربوط به هر یک از این شاخص‌ها در برازش بیرونی مدل ارائهی شده است.
برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در فاز کیفی از تحلیل مضمون با نرم‌افزار MaxQDA، جهت غربالگری مولفه‌های پژوهش از روش دلفی با نرم‌افزار MATLAB و برای اعتبارسنجی مدل از روش حداقل مربعات جزئی با نرم‌افزار Smart PLS استفاده گردید.
در گام نخست از پژوهش حاضر، با استفاده از روش کیفی تحلیل مضمون به شناسایی عوامل مدل منبعیابی زنجیرهی تأمین در صنعت طیور مبادرت شد. تحلیل مضمون با روش پیشنهادی اترید-استرلینگ[xxiii] (1994) شامل مضامین پایه، سازمان‌دهنده و فراگیر صورت گرفت. در مرحله کدگذاری باز 201 کد شناسایی گردید. در نهایت از طریق کدگذاری محوری به 5 مقوله فراگیر، 11 مقوله سازمان‌دهنده و 52 مضمون پایه دست پیدا کردیم. در ادامه و جهت غربالگری و اعتبارسنجی شاخص‌های احصاء شده از بخش کیفی پژوهش، از روش دلفی استفاده شد. پس از نهایی شدن شاخص‌های پژوهش، با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی، مدل پژوهش اعتبارسنجی گردید.
در جدول زیر، مشخصات جمعیت‌شناختی بخش کیفی ارائهی شده است:
جدول 11- مشخصات جمعیت‌شناختی بخش کیفی و دلفی (یافته‌های نویسندگان)
|
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی |
فراوانی |
درصد |
|
|
جنسیت |
مرد |
10 |
83% |
|
زن |
2 |
17% |
|
|
سن |
کمتر از 35 سال |
1 |
8% |
|
36 تا 45 سال |
3 |
25% |
|
|
46 سال و بیشتر |
8 |
67% |
|
|
تحصیلات |
کارشناسی |
2 |
17% |
|
کارشناسی ارشد |
4 |
33% |
|
|
دکتری |
6 |
50% |
|
|
سابقه‌کاری |
10 تا 20 سال |
5 |
42% |
|
بالای 20 سال |
7 |
58% |
|
|
کل |
12 |
100% |
|
در جدول زیر، مشخصات جمعیت‌شناختی بخش کمی ارائهی شده است:
جدول 12- مشخصات جمعیت‌شناختی بخش کمی (نویسندگان)
|
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی |
فراوانی |
درصد |
|
|
جنسیت |
مرد |
245 |
64% |
|
زن |
139 |
36% |
|
|
سن |
30 تا 40 سال |
115 |
30% |
|
41 تا 50 سال |
174 |
45% |
|
|
بیشتر از 50 سال |
95 |
25% |
|
|
تحصیلات |
کارشناسی و کمتر |
39 |
10% |
|
کارشناسی ارشد |
249 |
65% |
|
|
دکتری |
96 |
25% |
|
|
سابقه کاری |
کمتر از 10 سال |
97 |
25% |
|
11 تا 15 سال |
110 |
29% |
|
|
16 تا 20 سال |
83 |
22% |
|
|
بیش از 20 سال |
94 |
24% |
|
|
کل |
384 |
100% |
|
مضامین اصلی و فرعی مدل منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور در جدول 13 ارائهی شده است.
جدول 13- مضامین اصلی و فرعی مدل منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور(یافته‌های نویسندگان)
|
فراگیر |
سازمان‌دهنده |
مضامین پایه |
|
محوری |
منبعیابی صنعت طیور |
داخلی‌سازی یا برون‌سپاری وظایف |
|
انتخاب صحیح تأمین‌کننده |
||
|
تأمین کالا با هدف کاهش مجموع هزینه مالکیت و افزایش مازاد |
||
|
برآورد تعداد تامین‌کنندگان برای هر فعالیت خاص |
||
|
افزایش رضایت و وفاداری مشتریان |
||
|
افزایش درآمد و سودآوری در صنعت طیور |
||
|
ایجاد مطلوبیت و رضایتمندی از نظر زیست محیطی |
||
|
مدیریتی |
مدیریت ریسک در منبعیابی صنعت طیور |
تحریم‌های وارداتی مرتبط با صنعت طیور |
|
مدیریت منابع و ذخایر |
||
|
مسائل محیطی، اقتصادی و سیاسی |
||
|
ضعف مالی و عملیاتی در صنعت طیور |
||
|
استراتژی منبعیابی زنجیرهی تأمین |
به‌کارگیری استانداردهای زیرساختی |
|
|
قدرت و ذخیره مالی |
||
|
به کارگیری استراتژی افزونگی |
||
|
اعتماد، مشارکت و انجام کار تیمی |
||
|
عملکردی |
عملکرد کیفیت |
تولیدات به روز و نوآورانه |
|
قابلیت اطمینان محصولات |
||
|
انطباق محصولات با استانداردها |
||
|
کیفیت خدمات پس از فروش |
||
|
عملکرد تحویل |
شایستگی در تحویل به‌موقع |
|
|
کیفیت شبکه توزیع |
||
|
انعطاف پذیری در پاسخ به نیازهای سایت تولیدی |
||
|
زمان پیشبرد |
||
|
عملکرد قیمتی |
متوسط زمان بین قیمت‌های ثابت |
|
|
نحوه قیمت‌گذاری |
||
|
روند افزایش قیمت |
||
|
انعطاف در قیمت‌گذاری |
||
|
عملکرد محیطی |
ایجاد کانال‌های چندگانه برای فروش محصولات |
|
|
ایجاد مکانیزم های هماهنگی بین یک تولیدکننده چندکانالی و خرده فروش |
||
|
بالابردن هماهنگی و ارتقای عملکرد زنجیره عرضه |
||
|
ایجاد ارتباط با نهادهای دیگر |
||
|
زیرساختی |
توانمندسازهای منبعیابی زنجیرهی تأمین |
یادگیری، رشد و مدیریت منابع انسانی |
|
استراتژی همکاری و کنترل متمرکز |
||
|
مهندسی مجدد زنجیرهی تأمین |
||
|
پیش بینی و بازبینی فرآیندهای تولید، انتقال و تحویل |
||
|
منبعیابی منعطف و ارائهی خدمات متنوع و نوآورانه |
||
|
همسوسازی فرآیندها با فناوری و تکنولوژی روز |
||
|
انتخاب و ارزیابی منابع تامین |
شهرت در صنعت طیور |
|
|
ثبات مالی |
||
|
نزدیکی جغرافیایی |
||
|
تجربه و اعتبار |
||
|
مکانیزم همکاری در سیستمهای زنجیرهی تأمین |
هماهنگی با تامین‌کنندگان |
|
|
توسعه و تکنولوژی تامین‌کنندگان |
||
|
به اشترا‌گذاری ریسک‌ها با تامین‌کننده |
||
|
پشتیبانی دانشی و فرآیندی تامین‌کننده |
||
|
ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای تامین‌کنندگان |
||
|
سرمایه‌گذاری در امنیت و بهبود سیستمهای امنیتی |
||
|
مدیریت زنجیرهی تأمین |
سرعت/ پاسخگویی زنجیرهی تأمین |
|
|
امنیت و شفافیت در زنجیرهی تأمین |
||
|
انعطاف‌پذیری زنجیرهی تأمین |
||
|
کاهش زمان اتلاف |
||
|
ارزیابی مستمر منابع تامین |
در ادامه جهت غربالگری و اعتبارسنجی مولفه‌های احصاء شده در بخش کیفی، از روش دلفی استفاده شده است. خلاصه نتایج تکنیک دلفی با در جدول 4 ارائه شده است.
جدول 14- خلاصه نتایج تکنیک دلفی(یافته‌های نویسندگان)
|
شاخص‌ها |
راند اول |
راند دوم |
نتیجه |
|
1. یادگیری، رشد و مدیریت منابع انسانی |
667/3 |
500/3 |
پذیرش |
|
2. استراتژی همکاری و کنترل متمرکز |
667/3 |
833/3 |
پذیرش |
|
3. مهندسی مجدد زنجیرهی تأمین |
667/3 |
917/3 |
پذیرش |
|
4. پیش بینی و بازبینی فرآیندهای تولید، انتقال و تحویل |
667/3 |
250/4 |
پذیرش |
|
5. منبعیابی منعطف و ارائهی خدمات متنوع و نوآورانه |
0/4 |
917/3 |
پذیرش |
|
6. همسوسازی فرآیندها با فناوری و تکنولوژی روز |
917/3 |
583/3 |
پذیرش |
|
7. داخلی‌سازی یا برون‌سپاری وظایف |
0/4 |
833/3 |
پذیرش |
|
8. انتخاب صحیح تأمین‌کننده |
417/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
9. تأمین کالا با هدف کاهش مجموع هزینه مالکیت و افزایش مازاد |
333/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
10. برآورد تعداد تامین‌کنندگان برای هر فعالیت خاص |
917/3 |
917/3 |
پذیرش |
|
11. افزایش رضایت و وفاداری مشتریان |
833/3 |
500/3 |
پذیرش |
|
12. افزایش درآمد و سودآوری در صنعت طیور |
417/4 |
917/3 |
پذیرش |
|
13. ایجاد مطلوبیت و رضایتمندی از نظر زیست محیطی |
917/2 |
0/0 |
رد |
|
14. تحریم‌های وارداتی مرتبط با صنعت طیور |
333/4 |
833/3 |
پذیرش |
|
15. مدیریت منابع و ذخایر |
167/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
16. مسائل محیطی، اقتصادی و سیاسی |
417/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
17. ضعف مالی و عملیاتی در صنعت طیور |
0/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
18. بکارگیری استانداردهای زیرساختی |
417/3 |
500/3 |
پذیرش |
|
19. قدرت و ذخیره مالی |
167/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
20. بکارگیری استراتژی افزونگی |
583/3 |
917/3 |
پذیرش |
|
21. اعتماد، مشارکت و انجام کار تیمی |
250/4 |
917/3 |
پذیرش |
|
22. تولیدات به روز و نوآورانه |
833/3 |
750/3 |
پذیرش |
|
23. قابلیت اطمینان محصولات |
917/3 |
917/3 |
پذیرش |
|
24. انطباق محصولات با استانداردها |
750/4 |
250/4 |
پذیرش |
|
25. کیفیت خدمات پس از فروش |
667/3 |
750/3 |
پذیرش |
|
26. شایستگی در تحویل به‌موقع |
500/4 |
833/3 |
پذیرش |
|
27. کیفیت شبکه توزیع |
750/3 |
667/3 |
پذیرش |
|
28. انعطاف پذیری در پاسخ به نیازهای سایت تولیدی |
500/3 |
667/3 |
پذیرش |
|
29. زمان پیشبرد |
667/3 |
833/3 |
پذیرش |
|
30. متوسط زمان بین قیمت‌های ثابت |
417/3 |
667/3 |
پذیرش |
|
31. نحوه قیمت‌گذاری |
0/4 |
250/4 |
پذیرش |
|
32. روند افزایش قیمت |
500/4 |
250/4 |
پذیرش |
|
33. انعطاف در قیمت‌گذاری |
667/3 |
667/3 |
پذیرش |
|
34. ایجاد کانال‌های چندگانه برای فروش محصولات |
167/3 |
417/3 |
پذیرش |
|
35. ایجاد مکانیزم های هماهنگی بین یک تولیدکننده چندکانالی و خرده فروش |
417/3 |
750/3 |
پذیرش |
|
36. بالابردن هماهنگی و ارتقای عملکرد زنجیره عرضه |
500/4 |
250/4 |
پذیرش |
|
37. ایجاد ارتباط با نهادهای دیگر |
667/3 |
667/3 |
پذیرش |
|
38. شهرت در صنعت طیور |
250/4 |
250/4 |
پذیرش |
|
39. ثبات مالی |
333/4 |
417/4 |
پذیرش |
|
40. نزدیکی جغرافیایی |
0/4 |
917/3 |
پذیرش |
|
41. تجربه و اعتبار |
333/4 |
167/4 |
پذیرش |
|
42. هماهنگی با تامین‌کنندگان |
333/4 |
417/4 |
پذیرش |
|
43. توسعه و تکنولوژی تامین‌کنندگان |
917/3 |
167/4 |
پذیرش |
|
44. به اشترا‌گذاری ریسک‌ها با تامین‌کننده |
833/3 |
833/3 |
پذیرش |
|
45. پشتیبانی دانشی و فرآیندی تامین‌کننده |
250/4 |
833/3 |
پذیرش |
|
46. ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای تامین‌کنندگان |
667/3 |
917/3 |
پذیرش |
|
47. سرمایه‌گذاری در امنیت و بهبود سیستمهای امنیتی |
750/2 |
0/0 |
رد |
|
48. سرعت/ پاسخگویی زنجیرهی تأمین |
0/4 |
917/3 |
پذیرش |
|
49. امنیت و شفافیت در زنجیرهی تأمین |
917/3 |
917/3 |
پذیرش |
|
50. انعطاف‌پذیری زنجیرهی تأمین |
250/4 |
333/4 |
پذیرش |
|
51. کاهش زمان اتلاف |
750/3 |
167/4 |
پذیرش |
|
52. ارزیابی مستمر منابع تامین |
667/4 |
333/4 |
پذیرش |
در راند نخست، 2 شاخص «ایجاد مطلوبیت و رضایتمندی از نظر زیست محیطی» و «سرمایه‌گذاری در امنیت و بهبود سیستمهای امنیتی» امتیازی کمتر از 3 کسب کرده و حذف شدند. در ادامه، پرسشنامهی محقق‌ساخته پژوهش متشکل از 50 گویه تدوین گردید. مدل اولیه منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور در شکل 3 نمایش داده شده است.
شکل 3- مدل منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور (منبع: یافته‌های نویسندگان)
براساس مدل اولیه ترسیم شده در شکل 3 مشخص است توانمندسازهای منبعیابی و مدیریت زنجیرهی تأمین بر مکانیزم همکاری، انتخاب و ارزیابی منابع تامین تاثیر می‌گذارند. این مولفهها نیز به‌نوبه خود بر استراتژی منبعیابی زنجیرهی تأمین تاثیر گذاشته و استراتژی منبعیابی نیز بر عملکرد کیفیت، عملکرد قیمتی، عملکرد محیطی و عملکرد تحویل اثرگذار است. مولفه‌های مذکور با اثرگذاری بر مدیریت ریسک در منبعیابی در نهایت موجب بهبود منبعیابی در صنعت طیور می‌شوند.
پس از تعیین مدل اولیه منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور، جهت اعتبارسنجی از روش حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد.
شکل 4- تکنیک حداقل مربعات جزئی مدل کلی پژوهش (تخمین استاندارد) (یافته‌های نویسندگان)
شکل 5- تکنیک حداقل مربعات جزئی مدل کلی (معناداری پژوهش) (یافته‌های نویسندگان)
نتایج مندرج در شکل 2 و 3 نشان میدهد بارهای عاملی در تمامی موارد از 6/0 بیشتر است و آماره t نیز در تمامی موارد بزرگتر از 96/1 می‌باشد. بنابراین بخش اندازه‌گیری مدل از اعتبار مناسبی برخوردار است. برای اطمینان بیشتر، مدل بیرونی (اندازه‌گیری) براساس شاخص روایی همگرا، ضریب رو، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ مورد ارزیابی قرار گرفت. میانگین واریانس استخراج شده (AVE) باید بزرگتر از 5/0 و ضریب رو، پایایی ترکیبی و آلفای کرونباخ بزرگتر از 7/0 باشد (آذر و غلامزاده، 1398). خلاصه نتایج ارزیابی برازش مدل اندازه‌گیری در جدول 15 ارائهی شده است.
جدول 15- ارزیابی برازش بخش اندازه‌گیری مدل منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور(یافته‌های نویسندگان)
|
سازه‌های اصلی |
آلفای کرونباخ |
پایایی ترکیبی (CR) |
ضریب رو (Rho) |
AVE |
|
|
|
|
|
|
|
استراتژی منبعیابی |
749/0 |
749/0 |
841/0 |
570/0 |
|
انتخاب و ارزیابی منابع |
759/0 |
760/0 |
847/0 |
581/0 |
|
توانمندسازی‌های منبعیابی |
832/0 |
832/0 |
877/0 |
543/0 |
|
عملکرد تحویل |
760/0 |
760/0 |
847/0 |
581/0 |
|
عملکرد قیمتی |
769/0 |
771/0 |
853/0 |
592/0 |
|
عملکرد محیطی |
763/0 |
765/0 |
849/0 |
584/0 |
|
عملکرد کیفیت |
777/0 |
777/0 |
857/0 |
599/0 |
|
مدیریت ریسک منبعیابی |
759/0 |
758/0 |
847/0 |
581/0 |
|
مدیریت زنجیرهی تأمین |
815/0 |
816/0 |
871/0 |
575/0 |
|
منبعیابی صنعت طیور |
836/0 |
838/0 |
880/0 |
550/0 |
|
مکانیزم‌های همکاری |
806/0 |
806/0 |
866/0 |
563/0 |
خلاصه نتایج آزمون روابط میان سازه‌های اصلی در جدول 16 آمده است.
جدول 16- خلاصه نتایج آزمون روابط میان سازه‌های اصلی(یافته‌های نویسندگان)
|
رابطه |
ضریب مسیر |
آماره t |
معناداری |
اندازه اثر |
نتیجه |
|
استراتژی منبعیابی ← عملکرد تحویل |
761/0 |
24.649 |
000/0 |
376/0 |
تایید |
|
استراتژی منبعیابی ← عملکرد قیمتی |
789/0 |
28.351 |
000/0 |
649/0 |
تایید |
|
استراتژی منبعیابی ← عملکرد محیطی |
768/0 |
25.644 |
000/0 |
438/0 |
تایید |
|
استراتژی منبعیابی ← عملکرد کیفیت |
782/0 |
26.513 |
000/0 |
574/0 |
تایید |
|
انتخاب و ارزیابی منابع ← استراتژی منبعیابی |
356/0 |
5.129 |
000/0 |
145/0 |
تایید |
|
توانمندسازی‌های منبعیابی ← انتخاب و ارزیابی منابع |
584/0 |
8.964 |
000/0 |
518/0 |
تایید |
|
توانمندسازی‌های منبعیابی ← مکانیزم‌های همکاری |
542/0 |
8.836 |
000/0 |
416/0 |
تایید |
|
عملکرد تحویل ← مدیریت ریسک منبعیابی |
203/0 |
2.848 |
005/0 |
043/0 |
تایید |
|
عملکرد قیمتی ← مدیریت ریسک منبعیابی |
196/0 |
2.781 |
006/0 |
400/0 |
تایید |
|
عملکرد محیطی ← مدیریت ریسک منبعیابی |
168/0 |
2.241 |
025/0 |
029/0 |
تایید |
|
عملکرد کیفیت ← مدیریت ریسک منبعیابی |
383/0 |
5.7 |
000/0 |
172/0 |
تایید |
|
مدیریت ریسک منبعیابی ← منبعیابی صنعت طیور |
796/0 |
32.662 |
000/0 |
729/0 |
تایید |
|
مدیریت زنجیرهی تأمین ← انتخاب و ارزیابی منابع |
290/0 |
4.137 |
000/0 |
092/0 |
تایید |
|
مدیریت زنجیرهی تأمین ← مکانیزم‌های همکاری |
354/0 |
5.474 |
000/0 |
143/0 |
تایید |
|
مکانیزم‌های همکاری ← استراتژی منبعیابی |
514/0 |
7.805 |
000/0 |
359/0 |
تایید |
ضرایب مسیر در این بخش شدت و جهت رابطه را نشان می‌دهند و چون مقدار آمارهی t بزرگتر از 96/1 است نشان میدهد ضرایب مسیر معنادار هستند. اندازه اثر میزان تغییراتی است که متغیرهای مستقل بر متغیرهای وابسته می‌گذارند. در واقع این شاخص نشان میدهد اگر یک متغیر مستقل حذف شود چه میزان تغییراتی در متغیر وابسته ایجاد می‌شود. این شاخص توسط کوهن ارائهی گردید. مقدار 02/0 (ضعیف)، 15/0 (متوسط) و 35/0 (بزرگ) در نظر گرفته می‌شود (کوهن[xxiv]، 2013). براساس نتایج اندازه اثر متغیرهای مستقل در تمامی موارد بالای حد متوسط یعنی 15/0 و در برخی موارد حتی بیش از 35/0 یعنی قوی بدست آمد.
از شاخص ضریب تعیین[xxv] و شاخص ارتباط پیش‌بین[xxvi] برای سنجش قدرت پیش‌بینی مدل استفاده شد. این دو شاخص برای متغیرهای درونزا محاسبه می‌شوند. ضریب تعیین، بیانگر میزان تغییرات متغیرهای وابسته توسط متغیرهای مستقل است. سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 به عنوان مقدار ملاک برای مقدار ضعیف، مقدار متوسط و مقدار قوی بودن برازش بخش ساختاری مدل به وسیله معیار ضریب تعیین است (چین[xxvii]، 1998). شاخص ارتباط پیش‌بین توسط استون و گیزر[xxviii] معرفی شد به همین خاطر گاهی با عنوان شاخص استون-گیزر نیز نامیده می‌شود. اگر مقدار مثبت باشد نشان میدهد که مدل از توان پیش‌بینی مناسبی برخوردار است (هنسلر[xxix] و همکاران، 2015). شاخص‌های قدرت پیش‌بینی مدل و در جدول 17 گزارش شده است.
جدول 17- قدرت پیش‌بینی مدل (منبع: یافته‌های نویسندگان)
|
سازه‌های اصلی |
ضریب تعیین |
ضریب تعیین تعدیل‌شده |
Q2 |
|
استراتژی منبعیابی |
696/0 |
694/0 |
373/0 |
|
انتخاب و ارزیابی منابع |
709/0 |
708/0 |
387/0 |
|
عملکرد تحویل |
579/0 |
578/0 |
318/0 |
|
عملکرد قیمتی |
623/0 |
622/0 |
348/0 |
|
عملکرد محیطی |
590/0 |
589/0 |
326/0 |
|
عملکرد کیفیت |
612/0 |
611/0 |
347/0 |
|
مدیریت ریسک منبعیابی |
755/0 |
752/0 |
412/0 |
|
منبعیابی صنعت طیور |
634/0 |
633/0 |
326/0 |
|
مکانیزم‌های همکاری |
741/0 |
739/0 |
392/0 |
براساس نتایج جدول 17 ضریب تعیین سازه‌های درونزای مدل پژوهش مطلوب می‌باشد. مقدار ضریب تعیین منبعیابی صنعت طیور 634/0 برآورد شد. این نشان میدهد که متغیرهای مدل توانسته‌اند 63% از تغییرات در منبعیابی صنعت طیور را تبیین کنند. شاخص نیز در تمامی موارد مثبت بدست آمده است بنابراین مدل از قابلیت پیش‌بینی مناسبی برخوردار است.
برای ارزیابی برازش مدل از شاخص GOF و RMS و SRMR استفاده می‌شود. برای شاخص GoF سه مقدار 01/0، 25/0 و 36/0 را به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی معرفی شده است. برای شاخص RMS_theta مقادیر زیر 12/0 نشانه تناسب مدل است، در حالی که مقادیر بالاتر نشان دهنده عدم تناسب است. شاخص SRMR نیز بهتر است زیر 1/0 و خیلی سخت‌گیرانه کمتر از 8/0 باشد. در این مطالعه شاخص GOF برابر 616/0 بدست آمد که از 36/0 بزرگتر است. شاخص RMS_theta میزان 105/0 بدست آمد که از 12/0 کمتر است. شاخص SRMR نیز 51/0 محاسبه گردید که از 8/0 کمتر است بنابراین برازش مدل مطلوب است.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات
پژوهش حاضر با هدف ارائهی مدل منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داد، مضامینی نظیر توانمندسازهای منبعیابی زنجیرهی تأمین، انتخاب و ارزیابی منابع تامین، مکانیزم همکاری در سیستمهای زنجیرهی تأمین و مدیریت زنجیرهی تأمین از ارکان مهم در منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور هستند. این مهم بدان معناست که مدیران میبایست درباره تعداد تامین‌کنندگان برای هر فعالیت خاص تصمیم بگیرند. علاوه بر آن باید معیارهایی که تامین‌کنندگان مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و چگونگی انتخاب آنها را نیز تعیین نمایند. در نتایج مطالعه یعقوبی‌فرانی و معتقد (1398) نیز توصیه‌هایی برای اصلاح و تقویت نظام‌های حمایتی، مدیریت تعاونی، مدیریت نظام تولید و بازاریابی و بهبود بهره‌وری جهت توانمندسازی تعاونی‌های طیور ارائهی شده است. یافته‌های پژوهش رونقی و همکاران (1398) نیز تاییدکننده مولفهی مکانیزم همکاری در سیستمهای زنجیرهی تأمین بوده است.
همچنین نشان داده شد مولفه‌های عملکرد کیفیت، عملکرد تحویل، عملکرد قیمتی و عملکرد محیطی نیز در این حوزه اثرگذارند. در این راستا می‌توان اذعان داشت:
نتایج مطالعه میرزایی و همکاران (1400) نشان داد که پنج چالش اصلی اثرگذار بر زنجیرهی تأمین پایدار گوشت مرغ، شامل عملکرد ضعیف و عدم توسعه زیرساخت‌های لجستیکی، مشکلات و موانع متعدد بازاریابی در فرآیند زنجیرهی تأمین گوشت مرغ، اثرات منفی زنجیرهی تأمین گوشت مرغ بر کیفیت محیط‌زیست، عدم توجه به مشتری‌مداری و ترجیحات مصرف‌کننده و پایین بودن تقاضای مرغ سالم در کشور می‌باشد.
دستاوردهای پژوهش نشان داد مولفه‌های مدیریت ریسک در منبعیابی صنعت طیور و استراتژی منبعیابی زنجیرهی تأمین نیز از دیگر ارکان تاثیرگذار در منبعیابی می‌باشند. هنگام طراحی استراتژی منبعیابی، تمرکز بر عواملی است که بیشترین تأثیر را بر عملکرد دارند و ارتقا در آن قسمت‌ها را هدف‌گیری می‌کنند. به عنوان مثال، اگر شرکتی بیشترین هزینه‌ها را بر روی مواد خامی داشته باشد که تعداد کمی تراکنش با ارزش بالا دارند، ارتقای بهره‌وری تراکنش‌های تدارکات، ارزش کمی فراهم خواهد کرد. در حالیکه، هنگام منبعیابی کالاها با تراکنش‌های با ارزش پایین، افزایش کارایی تراکنش‌های تدارکات با ارزش خواهد بود. همچنین در مطالعه زارعی (1399) نیز این موارد پیشنهاد شده است: اصلاح نحوه تعیین قیمت خرید تضمینی، کاهش واردات و به کارگیری فناوری‌های نوین در بخش کشاورزی در راستای بهبود بهره‌وری و افزایش تولید.
براساس نتایج مذکور، پیشنهادات کاربردی زیر ارائهی می‌شود:
درخصوص مدیریت ریسک در منبعیابی صنعت طیور پیشنهاد می‌شود، ضمن رفع و کاهش تحریم‌های وارداتی مرتبط با صنعت طیور، به مدیریت صحیح منابع و ذخایر پرداخته شود. مدیران ذی‌ربط شایسته است نسبت به مسائل محیطی، اقتصادی و سیاسی، استراتژی‌های لازم را در نظر گرفته و با تدوین برنامه‌های مشخص، نسبت به کاهش ضعف مالی و عملیاتی در صنعت طیور اقدام نمایند.
درخصوص استراتژی منبعیابی زنجیرهی تأمین پیشنهاد می‌شود، با به‌کارگیری استانداردهای زیرساختی مقدمات لازم جهت افزایش قدرت و ذخیره مالی را فراهم آورند. در این راستا، به کارگیری استراتژی افزونگی جهت ایجاد و افزایش اعتماد، مشارکت و انجام کار تیمی پیشنهاد می‌شود.
درخصوص عملکرد کیفیت پیشنهاد می‌شود، در ابتدا نسبت به ارائهی تولیدات به روز و نوآورانه، اقدامات مقتضی را به انجام رسانند. آنچه در این حوزه حائز اهمیت است، قابلیت اطمینان محصولات و انطباق آنها با استانداردها می‌باشد. همچنین با ارائهی کیفیت خدمات پس از فروش نیز می‌توان به بهبود کیفیت کمک نمود.
درخصوص عملکرد تحویل پیشنهاد می‌شود، ضمن رعایت شایستگی در تحویل به‌موقع و ارتقاء کیفیت شبکه توزیع، نسبت به منبعیابی صحیح در زنجیرهی تأمین صنعت طیور مبادرت ورزیده شود. آنچه در این راستا حائز اهمیت است، انعطاف پذیری در پاسخ به نیازهای سایت تولیدی و میزان زمان پیشبرد می‌باشد که باید بیش از پیش مورد توجه مدیران مربوطه قرار بگیرد.
درخصوص عملکرد قیمتی پیشنهاد می‌شود با افزایش متوسط زمان بین قیمت‌های ثابت، به ارائهی منابعی با قیمت‌گذاری مناسب و ثابت پرداخته شود. در این راستا، نحوه قیمت‌گذاری و روند افزایش قیمت حائز اهمیت بوده و مدیران ذی‌ربط با لحاظ نمودن انعطاف در قیمت‌گذاری می‌توانند به اهداف منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور دست یابند.
درخصوص عملکرد محیطی پیشنهاد می‌شود، با ایجاد کانال‌های چندگانه برای فروش محصولات و مکانیزم‌های هماهنگی بین یک تولیدکننده چندکانالی و خرده فروش، در جهت منبعیابی زنجیرهی تأمین اقدام نمایند. در این راستا، بالابردن هماهنگی و ارتقای عملکرد زنجیرهی عرضه و ایجاد ارتباط با نهادهای دیگر نیز حائز اهمیت است.
درخصوص توانمندسازهای منبعیابی زنجیرهی تأمین پیشنهاد می‌شود با ایجاد فضایی جهت یادگیری، رشد و مدیریت منابع انسانی، مسیر دستیابی به اهداف منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور را تسهیل نمایند. همچنین با تدوین استراتژی همکاری و کنترل متمرکز نیز می‌توان به مهندسی مجدد زنجیرهی تأمین پرداخت و در این راستا، پیش‌بینی و بازبینی فرآیندهای تولید، انتقال و تحویل، حائز اهمیتند. آنچه در منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور باید مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد، منبعیابی منعطف و ارائهی خدمات متنوع و نوآورانه و همسوسازی فرآیندها با فناوری و تکنولوژی روز است. مدیران مربوطه با تامین زیرساخت‌های نرم افزاری و سخت افزاری فناورانه، می توانند مسیر منبعیابی در زنجیرهی تأمین صنعت طیور را تسهیل نمایند.
درخصوص انتخاب و ارزیابی منابع تامین پیشنهاد می‌شود برای ایجاد ثبات مالی، به تدوین برنامه‌های مربوطه اقدام نمایند به دلیل بحث‌برانگیز بودن مسائل مالی، در صورت وجود ثبات و اطمینان، ایجاد شهرت در صنعت طیور و در پی آن، دستیابی به تجربه و اعتبار امکان‌پذیر خواهد بود.
درخصوص مکانیزم همکاری در سیستمهای زنجیرهی تأمین پیشنهاد می‌شود در ابتدا به ایجاد هماهنگی با تامین‌کنندگان پرداخته شود. تامین‌کنندگانی که نسبت به مخاطرات و تهدیدهای محیطی آگاه هستند، می‌توانند پشتیبانی دانشی و فرآیندی قوی‌تری ارائهی دهند. علاوه بر موارد مذکور، ایجاد انگیزه‌های اقتصادی برای تامین‌کنندگان نیز از ارکان مهم جهت افزایش مشارکت و همکاری آنها در زنجیرهی تأمین است.
درخصوص مدیریت زنجیرهی تأمین پیشنهاد می‌شود مدیران مربوطه ضمن افزایش سرعت/ پاسخگویی زنجیرهی تأمین، به کاهش زمان اتلاف کمک نمایند. همچنین با ارزیابی مستمر منابع تامین نیز می‌توانند نقاط قوت و ضعف آن را شناسایی نمایند و این مهم مستلزم وجود امنیت و شفافیت در زنجیرهی تأمین است. مدیریت زنجیره با انعطاف‌پذیری و عدم مقاومت در برابر تغییرات نیز تسهیل می‌گردد.
در نهایت و با پیاده‌سازی استراتژی های مذکور، دستیابی به منبعیابی صنعت طیور امکان‌پذیر می‌گردد. این مهم با نتایج مثبتی نظیر داخلی‌سازی یا برون‌سپاری وظایف و انتخاب صحیح تأمین‌کننده نشان داده می‌شود. در منبعیابی صنعت طیور، تأمین کالا با هدف کاهش مجموع هزینهی مالکیت و افزایش مازاد و برآورد تعداد تامین‌کنندگان برای هر فعالیت خاص امکان‌پذیر بوده و در نهایت افزایش رضایت و وفاداری مشتریان به همراه افزایش درآمد و سودآوری در صنعت طیور احصاء می‌گردد.
پی‌نوشت‌ها
* دانشجوی دکتری رشته مدیریت تولید و عملیات، دانشکده پردیس تحصیلات تکمیلی خودگردان، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران..
** استاد ، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران. (kamfeizi@yahoo.com)
*** استاد، گروه مدیریت صنعتی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال هجدهم، شمارۀ 70، تابستان 1402، صفحه 85-59
[i] Putro
[ii] Seuring
[iii] Rossini
[iv] Karamouz
[v] Mandal
[vi] Han
[vii] - Yunita
[viii] - Wang
[ix] - Bako
[x] - Sourcing
[xi] - Leijten
[xii] - Mehrjerdi & Shafiee
[xiii] - Zare
[xiv] - Pohlmann et al
[xv] - Focal Company
[xvi] - Ronaldo
[xvii] - Wieland et al
[xviii] - Dania et al
[xix] - Vasileiou
[xx] - Percentage of Agreement Observation, PAO
[xxi] - Holsti
[xxii] - Hair
[xxiii] - Attride-Stirling
[xxiv] Cohen
[xxv] Coefficient of determination
[xxvi] Predictive relevance
[xxvii] Chin
[xxviii] Stone & Geisser
[xxix] Hair
)