نوع مقاله : مقاله استخراج شده از پایان نامه
نویسندگان
1 دانشجوی دکترای گروه کارآفرینی،واحد قزوین،دانشگاه آزاد اسلامی قزوین،ایران
2 استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه آزادقزوین، ایران
3 دانشیارگروه مدیریت بازرگانی واحد علوم وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
Given the conditions associated with the development of entrepreneurial activities in Iran, the study of the indicators of the entrepreneurial ecosystem can play an important role in identifying entrepreneurial opportunities in different parts of the country. Because entrepreneurship is not a single phenomenon and occurs in the context of its own ecosystem, the first step in designing and implementing entrepreneurship development policies is to recognize the entrepreneurial ecosystem at different national and provincial levels and identify bottlenecks that wear out the country's competitive advantages. This research aims at designing an entrepreneurship ecosystem development model at Kurdistan Province.. The data collection tool was a semi-structured interview. The validity and reliability of the research were confirmed after the measurement. We conducting interviews with 15 experts, and analyzed the interviews using the thematic analysis. The results of the research is a model with thirty four basic themes. It consists of seven variables that includes social capital (with 7 dimensions), financial capital (with 12 dimensions), politics (with 11 dimensions), market (with 9 dimensions), human capital (with 5 dimensions), support (with 14 dimensions) and culture (with 9 dimensions). The network analysis process (ANP)shows the priority rank of variables as follow: financial capital, politics, support, social capital, market, culture and human capital that were ranked first to seventh, respectively
کلیدواژه‌ها [English]
طراحی مدل توسعه اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی: مطالعه‌ای دراستانکردستان
|
محسن حیدری * علی بدیع زاده ** کامبیز حیدرزاده هنزائی [1]***
|
تاریخ دریافت: 01/5/99 تاریخ پذیرش: 25/06/99
|
چکیده
با توجه به توسعه فعالیتهای کارآفرینانه در ایران، مطالعه شاخص‌های اکوسیستمکارآفرینی در شناسایی این فرصتهای کارآفرینانه در مناطق مختلف کشور، نقش به سزایی دارد. چرا که کارآفرینی سرآمد سیاستهایی است که میتواند در متن اکوسیستم خاص خود،اقتصاد مناطق مرزی را به تحرک وادارد. بدیهی است که اولین قدم برای پیادهسازی سیاست‌های توسعهکارآفرینی، شناخت اکوسیستمکارآفرینی در سطوح مختلف ملی و استانی و تشخیص گلوگاه‌هایی است که مزایای رقابتی کشور را فرسوده میکنند. این پژوهش با نگاه اکوسیستمی به طراحیمدل توسعهاکوسیستمکارآفرینی در استانکردستان می‌پردازد. پژوهش از منظر هدف اکتشافی و برحسب روش گردآوریدادهها، از مصاحبه استفاده شده است. دراین پژوهش، با پانزدهتن از سیاستگذاران کارآفرینی استان، اساتیددانشگاه و صاحبان شرکتهای دانشبنیان مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد.برای تحلیل مصاحبه ها،از روش تحلیل مضمون استفاده شد. روایی و پایایی پژوهش پس از سنجش مورد تایید قرار گرفت. براساس یافتههای مطالعه، تعداد 34 مضمونپایه به دست آمد. نتایج تحلیلمضمون، مدل توسعه اکوسیستم کارآفرینی در استان کردستان است که دربرگیرنده 7 متغیر سرمایهاجتماعی، سرمایهمالی، سیاست، بازار،سرمایهانسانی،حمایت و فرهنگ میباشد.
کلیدواژه‌ها:کارآفرینی، اکوسیستم، اکوسیستمکارآفرینی، سیاستگذاریکارآفرینی، مدل آیزنبرگ، مناطق‌مرزی.
مقدمه
بسیاری از دولتها و سازمان‌های مالی بینالمللی بر روی سازمانها و شرکتهای اقتصادی موجود به عنوان منبع اصلی رشد اقتصادی تمرکز کردهاند. این سازمانها و شرکتهای ایجاد شده به عنوان اهرم‌های اقتصادی عمل میکنند. به این ترتیب، دولتها از طریق توسعه قوانین و مقرراتی که باعث بهبود جو رقابتی می‌شوند، تلاش میکنند از این شرکتها حمایت کنند و به نوبه خود از بهرهوری موجود این شرکتها، به دستاوردهایی برای خود برسند. با اینحال، کاهش رشد اقتصادی، افزایش نرخبیکاری، پیشرفتتکنولوژی و ظهور تغییراتاجتماعی، موجب شده تا یک فکر اقتصادی جدید برای مقابله با چنین چالش‌هایی به وجود آید. به این ترتیب، بسیاری از کشورها بر توسعهسیاست‌هایی که باعث ایجاد شرکتهای جدید و فعالیتهایکارآفرینی می‌شوند، متمرکز شدهاند. بسیاری از محققان و سیاستگذاران، توسعهکارآفرینی را به عنوان یکی از محرک‌های اصلی رشداقتصادی، اشتغال و بهرهوری و راهحل مؤثر از معضل اقتصادی فعلی در نظر گرفته‌اند (خاتب و المگلی[i]، 2017). به تازگی، دولتها بیشتر با نقش توسعهکارآفرینی و ارزش کارآفرینی در اقتصاد ملی روبرو شدهاند. به عنوان مثال یک مطالعه توسط بازلت و اسپیگل[ii] (2011) نشان داد که "کارآفرینی عامل رشداقتصادی و رقابت‌ملی است". علاوه بر این، (دیدبان جهانی کارآفرینی[iii]) ادعا میکند که اکثر سیاستگذاران و دانشگاهیان به ارزش کارآفرینی در جامعه و رشداقتصادی اعتقاد دارند.آنها متقاعد شدهاند که کارآفرینی میتواند به طور مثبت نوآوری و اصلاحات اقتصادی را پیش ببرد.
در هر اقتصادی، کارآفرینی نقش مهمی در شکل دادن به فرصت‌ها و همچنین، یافتن نتیجه بهتر از شروع کارهای جدید دارد(برونسینکو و بوشما[iv]، 2017). علاوه بر این، کارآفرین باید بتواند یک فضای توانمند برای توسعه استعدادهای کارآفرینی فراهم کند(نیلند و کوهن[v]، 2017) تا سطح عملکرد شرکتها و توانایی آنها را برای راهاندازی فعالیت‌ها بهبود بخشد(دویتا، ماری و پوگزی[vi]، 2014). باتوجه به ضرورت کارآفرینی، سیاستگذاران در سراسر جهان در حال حاضر سعی دارند به جای افزایش تعداد کارآفرینان، تلاش خود را در جهت بهبود کیفیت نتایج کارآفرینی افزایش دهند(اکس، اوکشا و سرب[vii]، 2014). برای رسیدن به این هدف و تقویت زمینه‌های کارآفرینی و نوآوری، پیشنهاد شده است که دولتها باید در جهت رویکرد اکوسیستمکارآفرینی حرکت نمایند(استام[viii]، 2015). با این حال، بسیاری از محققان اعتقاد دارند که اکوسیستمکارآفرینی، چارچوبی است که میتواند این تحولات را با تمرکز بر نتایج کارآفرینی و همچنین فعالان کارآفرینی که نقش مهمی در فضای کارآفرینی ایفا میکنند، تطبیق دهد (بلیتسکی و هرون[ix]، 2017). بنابراین اکوسیستمکارآفرینی پدید آمده است تا راهحلی برای درماندگی بازار و اصلاح کاستی‌ها در نادیده گرفتن نقش کارآفرینی در نظاماقتصادی ایجاد کند(یحیی العبری، عبدالرحیم و حسین[x]، 2018).
پژوهش‌ها در مورد اکوسیستمکارآفرینی نشاندهنده روابط نزدیک میان افراد، دولت، نهادها و سایر عوامل موثر برای پشتیبانی از فعالیتهایکارآفرینی است که در یک منطقهی جغرافیایی مشخص تعریف میشود. این اکوسیستم ممکن است در سطح کشور، استان و حتی در یک دانشگاه تشکیل شود(میگون پوری، عربیون، پوربصیر و مبینی دهکردی، 1397). وجود یک اکوسیستم بومی نقش تاثیرگذاری در توسعهاقتصادی یک منطقه ایفا میکند(آیزنبرگ[xi] 2011). همچنین توجه به تمام عوامل اقتصادی، فرهنگی و مقررات مرتبط با کارآفرینی و ابعاد آن مانند سیاست، تامین مالی، فرهنگ، حمایت، سرمایهانسانی و بازار در درون یک اکوسیستم، کمک شایانی به توسعهکارآفرینی کشور ایران میکند(داوری،سفیدبری و باقرصاد، 1396). اکوسیستمکارآفرینی در هر منطقه، کاملاً منحصربفرد میباشد. به همین دلیل جهت فراهم آوردن بستر مناسب برای انتخاب بهترین زادبوم برای فعالیتهای بنگاه‌ها در سطح ملی و منطقهای، باید شناخت عمیق و دقیقی از وضعیت اکوسیستمکارآفرینی آن منطقه به دست آید. از این رو نگاشت و اندازهگیری وضعیت اکوسیستمکارآفرینی اهمیتی فراوان پیدا میکند و اقدامی پایه‌ای برای اقدامات بعدی، در جهت بهبود وضعیت کارآفرینی یک جامعه میباشد(براتی، یاوری و شریف، 1396).
در طول چند سال گذشته به رغم تلاشهای زیاد در جهت توسعهکارآفرینی، به دلیل مشکلاتی همچون سیاست‌هایسلیقهای، ناسالم بودن محیط کسبوکار، بیثباتی مدیران، وجود قوانین بازدارنده و غیرحمایتی، نبود اطمینان محیطی، نبود زیرساخت‌های تجاری، نبود پشتیبانی فرهنگی از کارآفرینی، نامناسب بودن بازارها، بهره بالای وام‌هایبانکی و غیره، در زمینه توسعهکسبوکارهای کوچکو‌متوسط رشد مناسبی در کشور مشاهده نشده است(قنبری، آگهی، علی بیگیو زرافشانی، 1395).
با وجود برنامه‌های توسعهای شاهد پیشرفت چشمگیری در زمینه کارآفرینی در کشور نیستیم و دلیل آن نبود یک رهیافت جامعنگر در نظام ملی توسعهکارآفرینی در کشور است. بنابراین توسعهکارآفرینی در کشور به شبکهای از عناصر مختلف نیاز دارد که این شبکه را اکوسیستمکارآفرینی گویند(قنبری و همکاران، 1395). وضعیت خاص جغرافیایی استان‌های‌مرزی و برخی شرایط اجتماعی-سیاسی دیگر در این استان‌ها، حکایت از وجود شکاف‌های عمیق میان این مناطق و دیگر مناطق کشور دارد. مسائل مربوط به توزیع ثروت، قدرت و منزلت در این مناطق جدی است. به گونهای که ما شاهد ارتقای استانداردهای زندگی در استان‌های مرکزی و کاهش آن در مناطق‌مرزی هستیم و از حیث امنیتی این پدیده منفی ارزیابی شده و میتواند واکنش‌هایی را به دنبال داشته باشد. مناطق‌مرزی، از نقاط حساس و استراتژیک کشور به شمار میروند. طبیعت منزوی و غیرحاصلخیز مناطق‌مرزی، بخصوص در عرصه‌های کوهستانی ایران، پیوسته به دلیل فقدان رفاه و نبود انگیزه‌های لازم برای زندگی، زمینهساز مشکلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی برای دولت‌های وقت بوده است(سعیدی، اسماعیل زاده و عبدالله پور، 1388).
نگاهی به شاخص‌های اقتصادی و کارآفرینی استانکردستان و مقایسه آن با میانگین کشوری و حتی منطقهای حکایت از اوضاع نابسامان این استان دارد. در حالی که استان 2 درصد از جمعیت کشور را دارد، کمتر از یک درصد از تولید ناخالص ملی را در اختیار دارد. درآمد سرانه کردستانی‌ها کمتر از نصف میانگین درآمد سرانه کشور است، آمار بیکاری استان 3/13 درصد است که پنچمین استان پرجمعیت بیکار کشور است و بیکاری جوانان رقم بالای 25ردرصد را دارد. شاخص توسعهانسانی استان نیز جزء توسعهنیافتهترین استان‌های کشور است. نرخ کل بیکاری جوانان کردستانی وضعیت وخیمتری دارد و 25 درصد میباشد. این آمار و ارقام حکایت از وضعیت وخیم و بحرانی بیکاری جوانان در استانکردستان را دارد و باید اقدامات اساسی و عاجلی در این زمینه انجام گیرد تا از آسیب‌هایاجتماعی جلوگیری شود(حقشناس، ازغندی و توسلیرکنآبادی، 1398). با توجه به اهمیت بحث ایجاد اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی و کمبود پژوهش‌ها در این زمینه، در این مقاله به ارائه مدل توسعه اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی استانکردستان میپردازیم.
مروری بر مبانی نظری و پیشینه تحقیق
اصطلاح اکوسیستمکارآفرینی به عنوان مجموعهای از نهادهای شبکهسازی شده با هدف کمک کردن به کارآفرینان در مراحل مختلف توسعهی کسبوکارهای مخاطرهآمیز تعریف میشود. اکوسیستم کارآفرینی یک الگوی رشد را برای کارآفرینان فراهم میکند و با تعیین شاخصها و عناصر مرتبط، فرصت‌ها و تهدیدها را شناسایی کرده و زمینه را برای رشد فعالیت‌هایکارآفرینانه فراهم میکند(داوری و همکاران، 1396). پژوهشهای اخیر اکوسیستم به حوزه‌های مختلفی مانند اقتصاد، نوآوری و کارآفرینی پرداخته است(نیلند و کوهن[xii]، 2017). آیزنبرگ اکوسیستمکارآفرینی را مجموعهای از اجزاء مشخص نظیر رهبری، فرهنگ، منابع‌مالی و سرمایه میداند که به نحو پیچیدهای در هم آمیخته شده اند; وجود هر یک از این اجزا برای فعالیت‌هایکارآفرینانه لازم است و بدون هر یک از آنها اکوسیستمکارآفرینی پایدار نخواهد بود(آیزنبرگ[xiii]،2011).
ادبیات توسعهکارآفرینی به سه گروه تقسیم شده است: مطالعات تاثیر عواملفردی بر موفقیتکارآفرینانه، مطالعات تاثیر عوامل محیطی بر موفقیتکارآفرینانه و عملکرد کارآفرینی و مطالعات تاثیر فاکتورهای فردی و محیطی بر توسعهکارآفرینی. مقوله اکوسیستم جزو سومین دسته از ادبیات موجود برای توسعهکارآفرینی است(ماتجو[xiv]،2016). کارآفرینی نقش مهمی در توسعهاقتصادی ایفا میکند، اما تصمیمگیری برای کارآفرینی در محیط ایزوله و خارج از بستر محلی یا منطقهای که فرد در آن حضور دارد انجام نمیگیرد(اسپیگل[xv]،2015). دانمارک طی حدود ده سال مجموعهای از شرایط و چارچوب‌ها را برای تشویق فعالیتهایکارآفرینی ارائه داده است که به نظر میرسد جزء مطلوب‌ترین چارچوب‌ها در جهان است، اما این چارچوب، قابلیت‌های خود را در تولید تعداد بیشتری از بنگاه‌های با رشد بالا ارتقا نداده است(ناپیر[xvi]، 2011). هلند نیز تجربه مشابهی داشته است که فعالیتهایکارآفرینی فزاینده و سطح بالایی داشته است اما این امر عمدتاً توسط کارگران خوداشتغال هدایت میشود که اکثرآنها درآمدی زیر خط فقر دارند(استام[xvii]، 2013). آیزنبرگ[xviii](2010)، معتقد است که وجود یک اکوسیستم نقش مهمی در توسعهاقتصادی ایفا میکند. همچنین در نظر گرفتن تمام عوامل اقتصادی، فرهنگی و مقرراتی مرتبط با کارآفرینی در قالب یک اکوسیستم، کمک شایانی به توسعهکارآفرینی ایران میکند(داوری و همکاران ، 1396).
مولفه‌های اصلی در شکلگیری یک اکوسیستمکارآفرینی موفق شامل 7 عامل اصلی است: شبکهرسمی، شبکهغیررسمی، دانشگاه، دولت، حمایت، خدمات‌مالی و استعدادهای موجود(موتویاما و واتکینز[xix]، 2014). در مجموع هر اکوسیستم با روش خاصی عوامل موجود در منطقه را با یکدیگر ترکیب میکند. در واقع مولفه‌های اصلی اکوسیستم‌ها یکسان هستند اما با توجه به اینکه هر کشوری شرایط خاص خود را دارد تقلید اکوسیستم‌های موفق با ریسک همراه است و امکانپذیر نیست(کانتیس و فدریکو[xx]، 2011). تحقیقات نشان داده است اکوسیستمکارآفرینی متاثر از ضروریات محلی است(اورهلم[xxi]، 2015). اکوسیستم‌هایکارآفرینی از کشوری به کشور دیگر و حتی از منطقهای به منطقه دیگر در داخل یک کشور نیز متفاوت است و این تفاوت‌ها را فرهنگ، نهادها و سیستم‌ها ایجاد میکنند(نظراوف، بوتریماوا و سیدوروف[xxii]، 2015). دولتها باید محیطی حمایتی را ایجاد کنند تا کسبوکارها شروع شوند، رونق یابند و ماندگار بمانند. در مجموع دولت و مسئولین محلی میتوانند با تدوین سیاست‌های مختلف از توسعهکارآفرینی حمایت کنند و بستری برای موفقیت کارآفرینان فراهم کنند(تابعجماعت، موسیخانی، الوانی و داوری، 1396).
از جمله مهمترین ظرفیت‌های کشورها برای توسعه مبادلات منطقهای، مناطق‌مرزی هستند. اقتصاد مناطق‌مرزی میتواند نقش اساسی در پیشرفت توسعه اقتصادی نواحی مرزی، بهبود استانداردهای زندگی مردم و موارد مشابه داشته باشد. توسعه اکوسیستم کارآفرینی در این مناطق در نوع خود باعث تحول بنیادی در تولید، اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین و افزایش سطح درآمد میشود و در نهایت رسیدن به یک توسعهاقتصادی پایدار ناحیهای را نوید میدهد(ثقفی، 1395). توسعه اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی اهداف خاصی را دنبال میکند که عبارتند از: 1) ایجاد توسعه در روابط اقتصادیوتجاری مناطق‌مرزی و کاهش میزان فقر 2) ایجاد اشتغال، امنیت، تثبیت جمعیت درحواشی مرزها و جلوگیری از مهاجرت‌های بی رویه به شهرها 3) جلوگیری از هدر رفت سرمایه‌های ملی بوسیله قاجاقکالا 4) رونق اقتصادی و تحرکاجتماعی در راستای نیل به توسعه در نواحی شهرهای حاشیه مرز 5) ایجاد ارتباطات فرهنگی، اقتصادی مردم و تجار خارج از مرز با نواحی کشور(محمدی و فخرفاطمی، 1384).
حوزه اکوسیستمکارآفرینی در ایران سرعت قابل قبولی نداشته، از این رو بومیسازی و توسعه مدل اکوسیستمکارآفرینی در ایران میتواند منجر به افزایش سرعت تبادل ایده در حوزه کارآفرینی شود، همچنین ابزار مهمی برای سیاستگذاران این حوزه باشد(داوری و همکاران، 1396). استانکردستان دارای پتانسیل‌ها و مزیت‌های نسبی میباشد که توسعه اکوسیستمکارآفرینی آن باعث پیشرفت در سطح منطقهای و ملی خواهد شد. این مزیت‌ها عبارتند از: 1) هم مرز بودن استانکردستان با کشور عراق و وجود سه بازارچه‌مرزی در شهرستان‌های مریوان، بانه و سقز که با تکیه بر این مزیت میتوان شبکه کارآمدی از مبادلات‌مرزی را بر مبنای مصلحت‌های ملی و منطقهای سامان داد. 2) مازاد تولید بخش کشاورزی(زراعی، باغی، دامی) بالقوه و بالفعل منطقه که زمینهساز تشکیل بازار مبادلهای این گونه تولیدات در منطقه است. 3) صنایعدستی استانکردستان با برخورداری از پشتوانه‌های فرهنگی و تاریخی در مقابل تهاجم کالاهایصنعتی جدید به حیات خود در میان خانوارهای شهری و روستایی ادامه داده است. 4)توریسم و گردشگری استانکردستان به دلیل قابلیت‌های چشمگیر سیاحتی، تاریخی، طبیعی و توان‌های اکولوژیک در زمره مناطقتوریستی کشور است. 5)استانکردستان دارای معادن فلزی و غیرفلزی گرانبهایی میباشد از جمله معدن طلا، سنگآهن، مرمر، تراونیکس، چینی، کریستال و پوکه(حقشناس و همکاران،1398).
چارچوب نظری تحقیق
مدل‌های اکوسیستم کسبوکار و یا اکوسیستمکارآفرینانه به طور عمده چارچوب‌هایی هستند که کلیه عوامل فردی و محیطی تاثیرگذار بر کسبوکار را مورد کنکاش قرار دادهاند. به نقل از فلدمن[xxiii](2014)، وجه اشتراک عمده این دیدگاهها اینگونه استدلال کردهاند که در اکوسیستم‌ها، شرکتهای جدید فرصتهای بهتری برای رشد و ایجاد اشتغال در مقایسه با شرکت‌هایی که در مکان‌های دیگر ایجاد شدهاند، دارند. به طورکلی اکوسیستم کارآفرینانه در مکان‌هایی ظاهر میشود که دارایی‌های خاص آن منطقه را داشته باشد. ویژگیهای کشور یا منطقه بر تصمیمگیری کارآفرینان تاثیر میگذارند و میتواند عملکرد راهاندازی و احتمال موفقیت کسبوکار را بهبود بخشد. مزیت‌های منطقهای، برتری‌های مطلق، نسبی و یا رقابتی موجود در یک منطقه، بسترساز فرصتهایکارآفرینانه هستند. بر اساس پژوهشهای اخیر توسعهی منطقهای سیاستگذاری باید بر اساس مزیت‌های خاص یک کشور یا منطقه باشد نه بر مبنای تبعیت از تجربیات بومیسازی نشده سایر کشورها. ویژگیهای منطقه بر تصمیمگیریکارآفرینان برای راهاندازی یا توسعه کسبوکار و احتمال موفقیت کسبوکار تاثیر دارد. از آنجا که مقاله‌ها و گزارش‌های مختلف تقریبا" ابعاد مشابهی در بحث اکوسیستم دارند به بررسی چند مورد از آنها میپردازیم.
جدول1. مقایسه پژوهشهای پیشین (تدوین نویسندگان)
|
نام نویسنده و سال |
رمضانی نژاد و همکاران (1397) |
|
عنوان پژوهش |
اکوسیستم کارآفرینی: رویکردی جدید برای توسعه کارآفرینی در ورزش |
|
نتیجه |
سرمایهگذاری و خصوصی‌سازی ورزش، تشکیل تعاونی‌های ورزشی و به ویژه فرهنگ سازمان‌های ورزشی ایران از پیشران‌های کارآفرینی در سطح کلان معرفی‌شده‌اند. در سطح میانی، ساختار سازمانی و یادگیری سازمانی؛ و به‌ویژه برنامهریزی و محتوای آموزش مبتنی بر کارآفرینی در دانشگاه همراه با فناوری اطلاعات از عوامل اثرگذار بر فرآیند کارآفرینی ورزشی میباشند. در سطح خرد، متغیرهای مختلفی بر کارآفرینی در ورزش اثرگذار هستند که مهمترین آن ویژگیهای متنوع شخصیتی افراد میباشد. البته سرمایهگذاری و ریسک مالی؛ و مهارتهای کارآفرینی و اجتماعی نیز مهم تلقی شدهاند. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
داوری و همکاران (1396) |
|
عنوان پژوهش |
عوامل اکوسیستم کارآفرینی ایران بر اساس مدل آیزنبرگ |
|
نتیجه |
تحلیل‌های مربوط به اهداف اصلی پژوهش نیز نشان میدهد مجموعهای از عوامل وجود دارند که کارایی یک اکوسیستمکارآفرینی را تحت تأثیر قرار میدهند که بهترتیب حمایت‌ها، سرمایۀ انسانی، بازارها، فرهنگ، سیاست و تأمین‌مالی بر اکوسیستم کارآفرینی ایران تاثیرگذار هستند. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
براتی و همکاران (1396) |
|
عنوان پژوهش |
شناسایی شاخص‌های اولویتدار سنجش اکوسیستم‌هایکارآفرینی برای پیادهسازی در مناطق ایران |
|
نتیجه |
در این پژوهش، با توجه به نظرات خبرگان و مطالعات میدانی، لیستی از شاخص‌های قابل استفاده برای ارزیابی اکوسیستمکارآفرینی ایران در سطح منطقهای تهیه شده و سپس با استفاده از روش پیشنهادی OECD، کیفیت این شاخصها مورد ارزیابی قرار گرفته است و در ادامه، الگوریتمی برای انتخاب این شاخصها با توجه به محدودیهای بودجه‌ای، علائق خاص کارفرما و ویژگیهای خاص صنعت پیشنهاد شده است. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
قنبری و همکاران (1395) |
||||||||
|
عنوان پژوهش |
واکاوی محتوای سیاستها در تطابق با ابعاد اکوسیستم کارآفرینی
|
||||||||
|
نتیجه |
سیاست‌های کلان ملی شامل قانون اساسی، سند چشم‌انداز 1404 و سیاست‌های آن و سیاست‌های برنامه‌های توسعه، حامی کارآفرینی هستند. از نظر توجه به ابعاد اکوسیستمکارآفرینی، برنامه چهارم در اولویت اول و سپس برنامه‌های دوم، اول، پنجم وسوم قرار داشتند. بنابراین روند توجه به کارآفرینی در برنامه‌های توسعه دوم و چهارم کشور روندی تقریباً صعودی داشته است و در دو برنامه سوم و پنجم از شیب پایین رونده برخوردار بوده است که بیانگر کم رنگ‌تر شدن توجه به ابعاد اکوسیستم کارآفرینی در تفکر سیاستگذاران میباشد. بر اساس اوزان محاسبه شده، توجه به ابعاد اکوسیستم کارآفرینی یکسان نبوده و بعد حمایتی در مقایسه با دیگر ابعاد از اهمیت کمتری برخوردار بوده است. |
||||||||
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
رمضانپور نرگسی و همکاران (1394) |
|
عنوان پژوهش |
عناصر کلیدی مؤثر بر توسعه کارآفرینی فناورانه در شرکتهای دانشبنیان مستقر در پارک‌های علم و فناوری در ایران |
|
نتیجه |
جامعة آماری شامل کارآفرینان شاغل در هشت استان کشور (تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس، آذربایجانشرقی، گیلان، کرمان و یزد) میشود. درنهایت، داده‌ها از 203 کارآفرین فناور فعال و مؤسس شرکت دانشبنیان براساس پرسشنامه جمعآوری و با استفاده از مدل معادلات ساختاری تحلیل شدند. نتایج نشان میدهند عناصری نظیر دولت، دانشگاه، سرمایه، زیرساخت،بازار/مشتریان، مشاوران و کارآفرین فناور مهمترین عوامل مؤثر بر توسعة کارآفرینی فناورانه محسوب می‌شوند. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
قنبری و همکاران (1393) |
|
عنوان پژوهش |
راهبرد اکوسیستم کارآفرینی: پارادایم جدید توسعه کارآفرینی |
|
نتیجه |
اکوسیستمکارآفرینی روش جدیدی برای تفکر و اقدام جهت توسعهکارآفرینی میباشد، به طوری که تمام سیستم‌های ضروری در توسعهکارآفرینی و چگونگی تعامل آنها با یکدیگر را مورد توجه قرار میدهد. چنین اکوسیستمی دربرگیرنده صدها عنصر است که میتوانند در شش قلمرو اصلی بازار، سیاست، سرمایه مالی، فرهنگ، حمایت‌ها و سرمایهانسانی گروه‌بندی شوند. بنابراین در این مقاله به بحث در مورد اکوسیستمکارآفرینی و ضرورت وجود نگاه سیستمی در مقوله کارآفرینی پرداخته شده است. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
آجیده و کامل [xxiv](2018) |
|
عنوان پژوهش |
بررسی اجمالی توسعهکارآفرینی در کشورهای در حال توسعه: تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای |
|
نتیجه |
تجزیهوتحلیل پژوهش نشان میدهد که آموزش کارآفرینی در مرحله مدرسه و دوره پس از مدرسه در کشورهای درحالتوسعه کافی نیست. ما اصلاحات مختلفی را که توسط دولت انجام شده است، مطرح می‌کنیم. به طور کلی، پیشرفت قابل توجهی در کنیا، بلاروس، برونئی دارالسلام، قزاقستان، اندونزی و سایر کشورهای در حال توسعه به وجود آمده است. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
آلتونن[xxv] (2016) |
|||||||||||
|
عنوان پژوهش |
شناسایی فاکتورهای شکلدهنده اکوسیستم کارآفرینی |
|||||||||||
|
نتیجه |
کارآفرینان بالفعل و بالقوه، سرمایهگذاران خصوصی، کمپانی‌هایبزرگ، دانشگاهها و سیاستگذاران و مقامات دولتی را به عنوان نقشآفرینان کلیدی که برای اکوسیستمکارآفرینانه ضروری و مهم هستند معرفی میکند. |
|||||||||||
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
آرودا و همکاران[xxvi] (2014) |
|
عنوان پژوهش |
اکوسیستم کارآفرینی کسب و کارهای نوپای برزیل: تحلیلی بر عوامل تعیین کننده کارآفرینی در برزیل در چارچوب تنظیم مقررات |
|
نتیجه |
تحلیل‌ها بر اساس عوامل تعیینکننده و اثرگذار بر کارآفرینی که توسط سازمان همکاری اقتصادی و توسعه[xxvii] در شش گروه تدوین شده، انجام گرفته است. این عوامل عبارتند از: 1) چارچوب تنظیم مقررات 2) وضعیت بازار 3) دسترسی به منابع مالی 4) تولید و انتشار دانش 5) قابلیت‌های کارآفرینی 6) فرهنگ کارآفرینی. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
میسون و براون [xxviii](2014) |
|
عنوان پژوهش |
اکوسیستم‌های کارآفرینی و کارآفرینی مبتنی بر رشد |
|
نتیجه |
ویژگیهای اکوسیستم کارآفرینانه از دیدگاه میسون و براون وجود حداقل یک یا چند کسب و کار بزرگ به منظور جذب استعدادها، ایجاد شرکتهای زایشی و اثرات سرریز، فرایند بازیافت کارآفرینانه، فرهنگ مساعد، در دسترس بودن منابع مالی، دانشگاهها و وجود خدماتی که نیازهای کسبوکارهای کارآفرینانه را برطرف سازند، هستند.
|
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
رگل و نک[xxix] (2012) |
|
عنوان پژوهش |
بالا بردن سطح فعالیتهای کارآفرینانه در اکوسیستم کارآفرینی |
|
نتیجه |
آنها هفت مؤلفه مشخص را جهت یک اکوسیستم قدرتمند کارآفرینی ارائه میدهند. این مؤلفه‌ها شامل: دسترسی به سرمایه، وجود برنامه‌های کارآفرینی دولت‌مدار، آموزشکارآفرینی، سیاست‌های‌مساعد،تحقیق و توسعه، زیرساخت‌های تجاری – قانونی و سهولت قوانین ورود به کار.
|
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
سورش و رامراج[xxx] (2012) |
|
عنوان پژوهش |
توسعه چارچوب مفهومی اکوسیستم کارآفرینی |
|
نتیجه |
هشت عامل بر تصمیمگیری افراد برای انتخاب مسیر کارآفرینی اثر میگذارند که اکوسیستمکارآفرینی را تشکیل میدهند: حمایت اخلاقی، مالی، تکنولوژیکی، بازار، اجتماعی، شبکه، دولت و حمایت محیطی. |
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
|
نام نویسنده و سال |
پیسترو و همکاران[xxxi] (2008) |
||||
|
عنوان پژوهش |
فاکتورهای شناسایی مفهوم اکوسیستم کارآفرینی |
||||
|
نتیجه |
معتقدند که اکوسیستم کارآفرینی قطع نظر از جزئیات، از سه فاکتور کلیدی تشکیل شده است: وجود انبوه بحرانی از کارآفرینان، شرکتها و مؤسسات خصوصی در مکان ویژه؛ توسعه شبکه متراکم از روابط بین این عوامل و فرهنگ کارآفرینی که همه این اجزا را با هم جمع میکند |
||||
|
مدل و نتایج پژوهش |
|
کشور ایران نیاز به اتخاذ یک رویکرد منطقهای برای توسعه اکوسیستمکارآفرینی خود به عنوان شبکهای از اکوسیستم‌های منطقهای کارآفرینی دارد. تدوین راهبردهای اساسی و سیاستگذاری‌های بلندمدت و تعاملات هدفمند بین بخشی برای استفاده از ظرفیت بالقوه موجود در کشور میتواند اکوسیستمکارآفرینی ایران را بهبود بخشد (داوری و همکاران، 1396).
در مناطق‌مرزی کشور ما بخصوص استانکردستان،کارآفرینان با مشکلات و موانع پایه‌ای در عملکرد و رشد کسبوکار خود مواجهند؛ ناتوانی‌های بالقوه در تولید، فقدان اشتغال، نازل بودن درآمد و عدم دسترسی به نیازهای اولیه عمدهترین مشخصه اقتصادی و اجتماعی این مناطق است که زمینه را برای معضلات و نابسامانی‌هایی چون مهاجرت، قاجاقکالا، شورش و ناامنی در این مناطق فراهم آورده است. با توجه به ضرورت ایجاد اکوسیستمکارآفرینی حامی فعالیت‌هایکارآفرینانه مولد و نوآورانه در مناطق‌مرزی، این پژوهش با نگاه اکوسیستمی به طراحی مدل توسعه اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی پرداخته است که مورد مطالعه آن استانکردستان میباشد. بر این اساس سوال اصلی تحقیق این است که مدل توسعه اکوسیستمکارآفرینی در استانکردستان کدام است و عوامل و مولفه‌های موثر بر اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان کدامند؟
اهداف فرعی این تحقیق که در راستای سوال اصلی برای طراحی مدل مطرح است عبارتند از شناسایی متغیرها و معیارهای سرمایهانسانی در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان؛ شناسایی متغیرها و معیارهای سرمایهمالی در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان؛ شناسایی متغیرها و معیارهای سیاسی در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان؛ شناسایی متغیرها و معیارهای فرهنگی در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان؛ شناسایی متغیرها و معیارهای بازار در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان؛ شناسایی متغیرها و معیارهای حمایتی در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان.
روش
روش تحقیق حاضر از منظر هدف کشف و برحسب گردآوری داده ها پژوهشی از نوع توصیفی – پیمایشی میباشد. پژوهش حاضر در پی طراحی مدل توسعه اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی (موردمطالعه استانکردستان) به روش تحلیل مضمون میباشد. به همین منظور با استفاده از نظرات کارشناسان و طی فرایند مصاحبه درصدد پاسخگویی به سؤالات پژوهش هستیم. در پژوهش حاضر از روش نمونهگیری هدفمند برای گردآوری داده‌های مورد نظر استفاده شد. جامعهآماری تحقیق تمامی کارشناسان و خبرگان با تخصص در حوزه کارآفرینی میباشند. باتوجه به اینکه در فرایند مصاحبه، تعداد نمونه بستگی به اشباع نظری دارد، لذا در این تحقیق با 15 تن از این کارشناسان در سطح استانکردستان مصاحبه صورت گرفته است. شیوه نمونهگیری به صورت هدفمند بر اساس تخصص این کارشناسان بود. پژوهش حاضر از نظر موضوعی زیرمجموعه پژوهشهای کارآفرینی قرار میگیرد و در سطح استانکردستان و از طریق مصاحبه عمیق و امتیازدهی به پرسشنامه توسط خبرگان آشنا به موضوع صورت می‌پذیرد و در محدوده زمانی ابتدای زمستان سال 1397 تا ابتدای زمستان 1398 صورت می‌پذیرد. به منظور دستیابی به اهداف تحقیق، از نظرات 15 کارشناس استفاده شد که در جدول2، اطلاعات جمعیتشناختی مصاحبهشوندگان آمده است:
جدول2. اطلاعات جمعیتشناختی مصاحبهشوندگان(تدوین نویسندگان)
|
ردیف |
شغل |
تحصیلات |
سن |
آشنایی با اکوسیستم کارآفرینی منطقه کردستان |
کد مصاحبه |
|
1 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
46 |
خوب |
P1 |
|
2 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
58 |
خوب |
P2 |
|
3 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
39 |
خیلی خوب |
P3 |
|
4 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
60 |
نامشخص |
P4 |
|
5 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
42 |
نامشخص |
P5 |
|
6 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
49 |
خیلی خوب |
P6 |
|
7 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
50 |
خیلی خوب |
P7 |
|
8 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
42 |
خوب |
P8 |
|
9 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
50 |
خیلی خوب |
P9 |
|
10 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
54 |
خیلی خوب |
P10 |
|
11 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
37 |
متوسط |
P11 |
|
12 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
38 |
خیلی خوب |
P12 |
|
13 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
40 |
خوب |
P13 |
|
14 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
56 |
خیلی خوب |
P14 |
|
15 |
عضو هیئت علمی دانشگاه |
دکترا |
50 |
خیلی خوب |
P15 |
در این پژوهش نیز ابزار اصلی مصاحبه‌های عمیق نیمه ساختاریافته با نمونه‌های انتخابی بوده که به انجام رسیده است. همچنین از اسناد و مقالات پژوهشی و مدارک مرتبط با حوزه‌های اکوسیستم کارآفرینی و عوامل مؤثر در آن، به عنوان ابزارهای مکمل استفاده شده است. سؤالات مصاحبه باتوجه به هدف طراحی مدل توسعه اکوسیستم کارآفرینی در مناطق مرزی، تدوین شده و پس از انجام اصلاحات در بیان سؤالات و چگونگی سنجش معیارها، سؤالات نهایی برای مصاحبه گردآوری شدند. محقق در انجام مصاحبه، به دنبال استخراج شاخص، معیارها و زیرمعیارهای مرتبط با موضوع بوده است. لذا با انجام مصاحبه با صاحبنظران آشنا با این موضوع، در نهایت در راستای اهداف مذکور گام برداشته شده است. جامعه آماری پژوهش سیاستگذاران شامل:اساتید، مدیران ارشد بخش‌های سیاستگذاری وزارتخانه‌های صنعت، وزارتکار، وزارتعلوم، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری وکارآفرینان و صاحبان شرکتهای دانش بنیان تاییدشده معاونت علمیوفناوری ریاستجمهوری در استانکردستان بودهاند.
یافته‌ها
جدول3. پرارجاع‌ترین مؤلفه‌های اشاره‌شده در مصاحبه‌ها و نکات محوری هریک (تدوین نویسندگان)
|
نشانگر |
مؤلفه |
تبیین مربوطه بر اساس نظرات کیفی |
|
PA1 |
قواعد خروج از بازار (ورشکستگی) |
برخی از مسئولین حوزه‌های مرتبط اکوسیستم در استان به اهمیت این مؤلفه اشاره داشتهاند لیکن عموم کارآفرینان منطقه به‌واسطه عدم برخورد با چنین موضوعی بر بیاهمیتی آن اعلام نظر نمودهاند. |
|
PA2 |
قوانین کار |
اکثر کارآفرینان منطقه از مشکلات مواجه شده در خصوص امور بیمهای و مالیاتی ناراضی بودهاند.اعطای معافیتهای مالیاتی بسیار ضروری به نظر میرسد. |
|
PA3 |
قواعد صادرات و واردات |
1- قواعد صادراتی در مرحله توسعه کسبوکارها از اهمیت برخوردار میباشد. 2- قواعد وارداتی باید به نحوی باشد که از تولید داخل حمایت شود ولی باید امکان واردات تجهیزات سرمایهای تسهیل گردد. همچنین برای کولبران هم تصمیماتی گرفته شود مانند ایجاد بازارهای‌مرزی آزاد،اعطای کارت‌های پیلهوری 3- به دلیل مشکلات تحریم در پایانه‌های‌مرزی استان برای واردات تجهیزات به‌واسطه مشکلات ثانویه (نظیر تبادلات ارزی) مشکلات وجود دارد. 4-بازنگری در فهرست کالاهای قابل صدور یا قابل ورود به منظور کاهش قاچاق |
|
PA4 |
جو سیاسی |
بر اساس مجموع نظرات دموکراسی پایة کارکرد مطلوب حوزه‌های مختلف مرتبط با اکوسیستم کارآفرینانه است و از آن مهم‌تر پایداری سیاسی در کشور است و ارتباط خوب و دوستانه با همسایگان- مناطق مرزی و اقتصاد این منطقه نباید قربانی تصمیمات امنیتی بشود. از طریق توسعه میتوان به امنیت رسید.توسعه نیافتگی عامل اصلی ناامنی است. |
|
PA5 |
بازار سرمایه |
در مقاطع ابتدای کارآفرینی بازار سرمایه و به‌طور خاص (بورس و فرا بورس نقش خاصی برای کارآفرینان ندارد و تأمین سرمایه از راههای بیان‌شده دیگر مهم‌تر است. |
|
PA6 |
حمایت‌های مالی دولتی |
ایجاد امکانات رفاهی و ارتباطی در بازارجه‌های مرزی، اعطای برخی سوبسیدها و کمک‌های مالی به تولید کنندگان به صورتی که به صورت رانت نباشد و فساد ایجاد نکند، اعطای وام به تعاونی‌های پیله وران. |
|
PA7 |
قوانین مالکیت معنوی |
عموم نظرات بر اهمیت زیاد این مؤلفه در فرایند انجام کارآفرینی خصوصاً کارآفرینی‌های فناورانه اشاره داشتهاند. |
|
PA8 |
سرمایه‌گذاری‌های مشارکتی دولتی |
عموم نظرات بر عدم مطلوبیت چنین موضوعی در اکوسیستم کارآفرینی منطقه تأکید داشتهاند مشارکت دولت به‌واسطه ماهیت و ویژگیهای آن (نظیر بروکراسی زمان‌بر) موضوع مناسبی نیست. دولت بهتر است در زمینه زیرساخت ها سرمایه گذاری کند مانند: راهها، آسفالت، برق، تلفن، رستوران و دیگر امکانات |
|
PA9 |
تحقیق و توسعه دولتی |
بر اساس مجموع نظرات اشاره‌شده جز در مواردی خاص نظیر حوزه‌های دفاعی بهتر است تحقیق و توسعه در منطقه که از اهمیت بسیار بالایی نیز برخوردار است به سمت حوزه‌های خصوصی و البته با تأکید بر تجاری‌سازی سوق پیدا نماید. |
|
PA10 |
سازمان‌های متولی مرکزی |
در مناطق مرزی به‌طورکلی تعدد نهادهای متولی و عدم مرزبندی شفاف در نقش‌های کلان این نهادها تبدیل به آفت شده، بهتر است سازمانی جهت سیاست گذاری در سطح کلان در خصوص بازارچه‌های مرزی، تاسیس شود و فعالیت بازارچه‌های مرزی را در سطح کشور، همسو و هم جهت نماید. |
|
PA11 |
آموزش کارآفرینی |
عموم دیدگاهها بر عدم کار آیی آموزش‌های کارآفرینی آکادمیک در پروژه کارآفرینی (منطقهای) اشاره داشته و بر لزوم اتخاذ رویکرد عملیاتی در انجام این آموزش‌ها تأکید داشتهاند. |
|
PA12 |
اهداف و سیاست‌های کلان |
وجود اهداف و سیاست‌های کلان مناسب در راستای حمایت از کارآفرینی در کشور، از آنجا که حفاظت از مرزهای هر کشور از اهم مسائل حکومت است دولت ها سیاست‌های متعددی برای مرزنشینان اتخاذ نموده اند که عمدتا" به منظور کاهش بیکاری، فقر، مفاسد اجتماعی، ایجاد اشتغال، کاهش قاچاق کالا، برقراری عدالت اجتماعی، کاهش انگیزه‌های مهاجرت و ... |
|
PA13 |
استعدادهای مدیریتی |
وجود و تعدد استعدادهای مدیریتی در منطقه |
|
PA14 |
سرمایهگذاران پرخطر |
وجود سرمایهگذاران پرخطر در منطقه و تمایل آنها به تخصیص منابع به کسبوکارهای نوپا |
|
PA15 |
فرهنگ نوآوری و خلاقیت |
وجود فرهنگ نوآوری و خلاقیت در مردم منطقه |
|
PA16 |
اطلاعات، دانش و فناوری
|
امکان دسترسی ساده به اطلاعات، دانش و فناوری در کشور |
|
PA17 |
مشتریان مرجع اولیه |
وجود خریداران اولیه محصولات که به‌عنوان الگوی سایرین عمل کنند |
|
PA18 |
اندازه بازار |
حجم بازارهای استانکردستان بسیار گسترده است و خریداران زیادی از کل کشور جهت خرید به استان مراجعه میکنند. باید بتوان بازارها را با فناوری درهم آمیخت. بازارجه‌های مرزی را گسترش داد. |
|
PA19 |
همکاری شرکتهای بزرگ با شرکتهای نوپا |
تمایل به انجام همکاری‌های عملیاتی توسط شرکتهای بزرگ با شرکتهای نوپا |
|
PA20 |
استعدادهای فنی و فناورانه |
وجود و تعدد استعدادهای فنی و فناورانه (کارکنان و متخصصین) در منطقه |
|
PA21 |
نگرش و میل به کارآفرینی |
تمایل و قصد سرمایه انسانی منطقه به کارآفرینی |
|
PA22 |
شبکه‌های بینالملل |
گستردگی و کیفیت و دسترسی به شبکه‌ها بینالمللی جهت ارتباط کارآفرینان با شرکتها و افراد خارجی که یک نقطه قوت برای استان است و استان کردستان موقعیت ایده آلی دارد. |
|
PA23 |
منابع و راهکارهای متعدد تأمین مالی |
وجود راهکارهای متعدد تأمین مالی و دسترسی ساده به آنها بنا بر نیاز مراحل کسبوکار |
|
PA24 |
ریسکپذیری |
ریسکپذیری مردم منطقه |
|
PA25 |
پذیرش کارآفرینی |
اعتقاد مردم به کارآفرینی به‌عنوان موضوعی مهم و مفید |
|
PA26 |
استعدادهای حرفهای در کسبوکار |
وجود و تعدد استعدادهای حرفهای و توانمند در امور کسبوکار در منطقه |
|
PA27 |
پرورش روحیه و انگیزه کارآفرینی |
پرورش روحیه و انگیزه کارآفرینی توسط مراکز آموزشی و پژوهشی استان |
|
PA28 |
کانال‌های توزیع مناسب |
وجود کانال‌ها و گذرگاه‌های مرزی و روش‌های مناسب برای توزیع محصولات |
|
PA29 |
سازمان‌های بزرگ به‌عنوان مشتریان |
آمادگی و تمایل سازمان‌های بزرگ منطقه به خرید محصولات بومی و منطقهای |
|
PA30 |
بازارهای خارجی |
وجود بازارهای خارجی برای محصولات تولید منطقه |
|
PA31 |
مشتریان عام داخلی |
وجود مشتریان عام داخلی برای محصولات تولیدشده و عرضه شده در منطقه و تعدد آنها |
|
PA32 |
منتورها (مرشدین) |
وجود الگوهایی از افراد موفق در منطقه و این افراد موفق در کسبوکار با سایرین تعامل کنند |
|
PA33 |
پرورش خلاقیت و نوآوری |
پرورش خلاقیت و نوآوری توسط مراکز آموزشی و پژوهشی در استان |
|
PA34 |
ارتباط با سرمایهگذاران |
وجود شبکه‌های مختلفی از سرمایهگذاران در استان و دسترسی آسان به آنها |
بر این اساس 7 گروه مؤلفه مشخص میشود که به آنها اشاره شده است:
جدول4. ابعاد و مؤلفه‌های توسعه اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان (تدوین نویسندگان)
|
مضامین فراگیر |
مضامین سازمان دهنده |
مضامین پایه |
|
مدل توسعه اکوسیستم کارآفرینی |
سرمایه مالی |
تأمین مالی توسط مراکز دولتی، شبکه جامع ذینفعان، ارتباط با سرمایهگذاران، فرشتگان کسبوکار، سرمایهگذاران پرخطر، افراد رابط، حمایت مالی از کارآفرینی، اعطای وام‌های کم بهره، تشکیل صندوق مالی، تضمین اعتبار برای کسب و کارهای نوپا، تشویق سرمایه گذاری |
|
سرمایه اجتماعی |
نگرش و میل به کارآفرینی در منطقه، سرمایه اجتماعی، آموزش کارآفرینی در مدارس، شبکه‌های غیررسمی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی |
|
|
فرهنگ |
فرهنگ نوآوری و خلاقیت، پرورش روحیه خلاقیت و نوآوری، نگرش و میل به کارآفرینی، مرشدین (منتورها)، حمایت فرهنگی از ریسک پذیری و نوآوری و خلاقیت، تجلیل از کارآفرینان موفق در استان، تشویق‌های رسانهای کارآفرینان برتر، ایجاد نگرش مثبت به کارآفرینی، اصلاحات فرهنگی برای ایجاد ارزشمندی کارآفرینی |
|
|
حمایت |
به اشتراک‌گذاری دانش و تجربیات توسط سازمانها، حمایت خانواده و دوستان، توجه به نوآوری و وجود برنامه‌های حمایت از نوآوری در سازمانها، قوانین مالیاتی، قوانین کار (کارکنان)، سیستم حقوقی، قوانین ضد انحصار، حمایت زیرساختی از کارآفرینی، دسترسی به اطلاعات، امنیت عمومی، حمایت از انجمن‌های تجاری مرتبط با کارآفرینی، ارائه مشاوره‌های حقوقی و مدیریتی به کارآفرینان، مالکیت معنوی، برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی مدیریت کارآفرینی |
|
|
سرمایه انسانی |
اطلاعات و دانش و تکنولوژی، وجود استعدادهای فنی، پرورش خلاقیت و نوآوری و توسعه مهارتهای کارآفرینی، پرورش روحیه انگیزه کارآفرینی، آموزش مدیریت کارآفرینی در مدارس و دانشگاهها و شرکتهای دانش بنیان |
|
|
بازار |
اندازه بازار، مشتریان مرجع اولیه (الگوی دیگران بشوند)، سازمان‌های بزرگ به‌عنوان مشتریان، مشتریان عام داخلی، حذف دلالان و واسطه‌ها، اصلاح نظام قیمت گذاری، تدوین قوانین منسجم صادرات و واردات، حمایت از تولید داخلی، تسهیل دسترسی‌های آسان به بازارهای داخلی و خارجی |
|
|
سیاست |
اهداف و سیاست‌های کلان، سازوکار اعمال و کنترل سیاستها و قوانین، جو سیاسی، تعامل و همکاری نزدیک دولت-صنعت و دانشگاه، قوانین ورود به بازار (مجوزها)، معافیتهای مالیاتی و گمرکی، ساده سازی مراحل اداری، حذف موانع کارآفرینی، اعطای مشوق‌های قانونی، تسهیل ورود ایده پردازان و کارآفرینان به بازار، اصلاح قوانین و مقررات به نفع کارآفرینی و کارآفرینان |
با ارتباط دهی مضامین فراگیر، سازماندهنده و پایه، مدل توسعه اکوسیتسمکارآفرینی بر اساس روش تحلیل تم با استفاده از نرم افزار AMOS به دست آمده است که این ارتباطات در شکل زیر ملاحظه میشود:
شکل1. مدل توسعه اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان
بحث و نتیجهگیری
مطالعات مختلف در کشورها و اقتصادهای متعدد مشخص کرده است که توسعه اقتصاد هر منطقه در سطح کلان تحت تاثیر نظام کارآفرینی آن منطقه است. شناسایی مجموعه این شاخصها و آثار آنان به عنوان ابعاد اکوسیستمکارآفرینانه برای توسعه پایدار فعالیتهایکارآفرینی اهمیت بالایی دارد. برای توسعه نواحی‌مرزی، لازم است ظرفیتسازی و تحرکاقتصادی صورت گیرد. ظرفیتسازی با برنامه‌های توسعه‌منطقهای و تحرکاقتصادی از طریق کارآفرینی و بهبود اکوسیستمکارآفرینی منطقه تحقق مییابد. با توجه به اینکه در محدوده مناطق‌مرزی و در محدوده بازارچه‌های‌مرزی، اتباع خارجی تردد می‌نمایند و میزان سطح توسعهیافتگی مناطق، مورد قضاوت و ارزیابی و مقایسه با شرایط حاکم بر آن سوی مرز توسط آنان قرار میگیرد، دولت جهت ایجاد برتری در رقابت موجود، خود را ملزم به رسیدگی جهت تقویت شاخص‌های توسعه در این محدوده مرزی دانسته و به آن مبادرت می‌ورزد. توسعه مناطق‌مرزی از جمله انواعی از توسعه است که شدیدا" در جهت هدف‌های اجتماعی و سیاسی جریان دارد. از طریق توسعه در این مناطق میتوان به امنیت رسید، توسعهنیافتگی، عامل اصلی ناامنی است. کارآفرینی، سرآمد تمام سیاستهایی است که میتواند اقتصاد منطقه را به تحرک وادارد.
بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف" ارائه مدل توسعه اکوسیتمکارآفرینی در مناطق‌مرزی، مورد مطالعه استانکردستان" انجام شد. در این مطالعه پس از مرور ادبیات حوزه اکوسیستمکارآفرینی و انجام مصاحبه با 15 کارشناس و سیاستگذار و خبرگان و فعالان این حوزه، داده‌های حاصل از مصاحبه کیفی جمعآوری شد سپس مفاهیم و گزاره‌های کلامی به دست آمده طی دو مرحله با استفاده از روش تحلیل مضمون، تعداد 34 مضمون پایه به دست آمد. نتایج روش تحلیل مضمون، مدلی با 7 متغیر سرمایه اجتماعی (با 7 بعد)، سرمایه مالی (با 12 بعد)، سیاست (با 11 بعد)، بازار (با 9 بعد)، سرمایه انسانی (با 5 بعد)، حمایت (با 14 بعد)، فرهنگ (با 9 بعد) به دست آمد.
مطالعه تطبیقی صورت گرفته با پژوهشهای سایر محققان و مقایسه هر یک از عوامل حاصل از تحقیق با ادبیات پژوهشی، نشان میدهد که بسیاری از عوامل به دست آمده در تحقیقات قبلی اشاره نشده و جزو نتایج جدید این مقاله محسوب میشود.
بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای سرمایه انسانی در اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان شامل موارد زیر است:
پرورش حس خلاقیت و نوآوری و توسعه مهارتهای کارآفرینی، افزایش اطلاعات و دانش و تکنولوژی، وجود استعدادهای فنی، پرورش روحیه و انگیزه کارآفرینی دراقشار جامعه، آموزش کارآفرینی در مدارس، دانشگاهها و شرکتهای دانش بنیان.
بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای سرمایه مالی در اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان شامل موارد زیر است:
حمایت مالی از کارآفرینی، تضمین اعتبار توسط دولت برای کسبوکارهای نوپا، تأمین مالی توسط مراکز دولتی، وجود سرمایهگذاران پرخطر و فرشتگان کسبوکار در استان، اعطای وام‌های کمبهره و قرضالحسنه و دارای تنفس در بازپرداخت اقساط، تشکیل صندوق‌های مالی، وجود افراد رابط، ایجاد اطمینان برای جلب سرمایهگذاری در سطح استان، ارتباط با سرمایهگذاران استان، شبکه جامع ذینفعان مقررات بخش عمومی ظرفیت نوآوری منطقهای را از راههای مختلفی تحت تاثیر قرار میدهد،دولتها میتوانند با ابزاری چون تامین مالی به صورت مستقیم باعث تحریک و رونق اقتصادی شوند. بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای سیاستها در اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان شامل موارد زیر است:
حذف موانع کارآفرینی در مناطق مرزی، اصلاح قوانین و مقررات به نفع کارآفرینی و کارآفرینان، مشخص کردن اهداف و سیاست‌های کلان، ایجاد معافیتهای مالیاتی و گمرکی در مناطق‌مرزی، سادهسازی مراحل اداری، تسهیل ورود ایدهپردازان و کارآفرینان به بازار، تسهیل اخذ مجوزها برای ورود به بازار، اعطای مشوق‌های قانونی، ثبات در جو سیاسی و امنیتی استان، تعامل و همکاری نزدیک دولت، صنعت و دانشگاه‌های سطح استان، سازوکار اعمال و کنترل سیاستها و قوانین.
بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای فرهنگی در اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان شامل موارد زیر است:
حمایت فرهنگی از ریسکپذیری و نوآوری و خلاقیت، اصلاحات فرهنگی برای ایجاد ارزشمندی کارآفرینی در مقابل قاچاق و دلالی، پرورش روحیه خلاقیت و نوآوری، بهبود نگرش و میل به کارآفرینی، افزایش فرهنگ نوآوری و خلاقیت در جامعه، تجلیل از کارآفرینان موفق در استان، وجود کسانی که پیشران وپیشرو هستند (مرشدین)، تشویق‌های رسانهای کارآفرینان برتر بعد فرهنگ نقش زمینهای در کلیت و ابعاد مختلف اکوسیستم کارآفرینی استان دارد.
بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای بازار در اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان شامل موارد زیر است:
حمایت از تولید داخلی، سازمان‌های بزرگ به عنوان مشتریان کسبوکارهای کوچک و متوسط باشند، حذف دلالان و قاجاق، ایجاد بازارچه‌های مرزی با سازوکار جدید، تسهیل دسترسی‌های آسان به بازارهای کشور عراق و بازارهای داخلی، تدوین قوانین منسجم صادرات و واردات، ایجاد امتیازاتی برای کولبران و صدور کارت پیلهوری، اصلاح نظام قیمتگذاری، مشتریان عام داخلی برای استفاده از بازارهای مرزی، اندازه بازار، مشتریان مرجع اولیه الگوی دیگران بشوند.
بعد بازار بعدی است که کلیه مولفه‌های آن از اهمیت بالایی برخوردار میباشند. در واقع این بعد و مولفه‌های آن را میتوان پیشران اکوسیستمکارآفرینی استان در نظر داشت که در صورت وجود وضعیت مطلوب میتوان حرکت و عملکرد مطلوب اکوسیستم رانیز انتظار داشت.
بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای حمایتی در اکوسیستمکارآفرینی استانکردستان شامل موارد زیر است:
حمایت از نوآوری، قوانین ضدانحصاردر مناطق مرزی، قوانین مالیاتی، حمایت زیرساختی، قوانین ضدقاجاق، حمایت از انجمن‌ها، افزایش مدیریت کارآفرینی، حمایت خانواده و دوستان از کارآفرین، اشتراک دانش و تجربه با کسبوکارهای نوپا، حمایت قوانین کار، امنیت عمومی، مشاوره به کارآفرینان، مالکیت معنوی، سیستم حقوقی، دسترسی آسان به اطلاعات. از نکات مهم و قابل توجه در بعد حمایتی، اهمیت حمایت‌های غیرمستقیم نسبت به حمایت‌های مستقیم توسط دولت است. این موضوع میتواند باعث به وجود آمدن شرایط مساعد در بازار گردد.
بر اساس یافتههای پژوهش، متغیرها و معیارهای سرمایه اجتماعی در اکوسیستم کارآفرینی استان کردستان شامل موارد زیر است:
نگرش و میل به کارآفرینی در منطقه، سرمایه اجتماعی، آموزش کارآفرینی در مدارس و دانشگاهها، شبکه‌های غیررسمی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی حسب مصاحبه‌های انجام شده بعد سرمایهاجتماعی به عنوان یکی از مولفه‌های بسیار مهم اکوسیستم نیازمند توجه بیشتر در شرایط فعلی استان است که راهی برای انتقال دانش بین شرکتها و دانشگاهها ایجاد مینماید و همچنین کمک به گسترش اطلاعات در مورد فرصتهایکارآفرینانه میکند و کارآفرینان را به تامینکنندگان مالی متصل میکند. ضرورت توجه به سازمانها و نهادهای محلی، همچنین توجه بر مزیت نسبی منطقه و در صورت لزوم، انجام تغییرات نهادی وسیع با هدف رفع موانع موجود در مسیر توسعهاقتصادی و اجتماعی منطقه است. امروزه کاملا واضح است که توسعه چنین مناطقی باید از طریق به تحرک واداشتن ظرفیت‌ها و مزیت‌های محلی و منطقهای تحقق پذیرد.
تمرکز پژوهش حاضر بر حوزه اکوسیستمکارآفرینی در مناطق‌مرزی قرار داشته که با فرایندی چند مرحلهای هم به طور جامع به متون و تحقیقات پیشین مرتبط با اکوسیستمکارآفرینی ایران توجه گردیده و هم در اقداماتی عملیاتی مولفه‌های اکوسیستمکارآفرینی در استانکردستان تایید، اصلاح و یا تکمیل گردیده است. در تعیین خط‌مشی‌ها به جای تمرکز بر روی یک رکن خاص، تمامی ارکان اکوسیستم باید مدنظر قرار گرفته شود. تمرکز بر روی بهبود رکن ضعیفتر در ابتدا عواید خوبی نصیب شما خواهد نمود. پختن یک کیک را در نظر بگیرید که هر رکن یکی از اجزای تشکیلدهنده آن است. اگر تخم‌مرغ نداشته باشید اضافه کردن مقدار بیشتری آرد کمکی به شما نخواهد کرد بنابراین بهتر است در ابتدا تخم‌مرغ اضافه نمایید تا شاهد شروع بهبود باشید.
پرداختن جامع به مقوله اکوسیستمکارآفرینی منطقهای علاوه بر مشخص نمودن ابعاد و مولفه‌ها که نقطه آغاز پژوهش در این زمینه است، نیازمند تبیین روابط بینابینی و همچنین چارچوب سنجش مولفه‌هاست. هریک از این موارد میتواند در قالب تحقیقات خاصی مورد پیگیری قرار گیرند. محدودیت‌های پژوهش اجرای اولین بار پژوهش و عدم وجود پیشینه‌های تحقیقی داخلی و خارجی و نبود منابع اطلاعاتی به جهت مقایسه و استفاده از تجارب آنان و عدم حمایت‌مالی در رابطه با تکمیل پروژه تحقیقات و محدویت‌های مالی بود.
پیشنهادات پژوهش لزوم توجه به بعد سرمایهاجتماعی، فرهنگ، حمایت از کارآفرینان، نقش بازار در توسعه اکوسیستمکارآفرینی، توجه به سیاستها (بازارچه‌های مرزی، تشکیل واحد‌های تولیدی در مناطق مرزنشین، افزایش نشست‌های مشترک بین مسئولان ایرانی و عراقی و تعدیل شرایط مقررات صادرات و واردات و حذف بروکراسی‌های اداری به نفع توسعه اکوسیستم‌مناطق مرزی)، توجه به سرمایه‌های مالی متناسب با سطح نیازها و رفع آنها، شناسایی عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در توسعه کارآفرینی استانکردستان میباشد.
پی‌نوشت‌ها
* دانشجوی دکترای گروه کارآفرینی، واحد قزوین،دانشگاه آزاد اسلامی قزوین،ایران
** استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه آزادقزوین، ایران abadizadeh@gmail.com
*** دانشیارگروه مدیریت بازرگانی واحد علوم وتحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران
فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال چهاردهم، شمارۀ 57، بهار 1399، صفحه 59-29
[i] Khattab and Almagli
[ii] Bathelt and Spigel
[iii] GEM
[iv] Bronsenko and Bosckma
[v] Nylund and Cohen
[vi] De Vita et al
[vii] Acs et al
[viii] Stam
[ix] Belitski and Heron
[x] Yahya. Al-Abri et al
[xi] Isenberg
[xii] Nylund and Cohen
[xiv] Mateju
[xv] Spigel
[xvi] Napier
[xvii] Stam
[xviii] Isenberg
[xix] Motoyama & Watkins
[xx] Kantis and Federico
[xxi] Overholm
[xxii] Nazarov et al
[xxiii] Feldman
[xxiv] Ajide and Kameel
[xxv] Altonn
[xxvi] Aroda and et al
[xxvii] Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)
[xxviii] Myson and Brown
[xxix] Regl and Nik
[xxx] Sorsh and Ramraj
[xxxi] Pistro and et al
)