نوع مقاله : مقاله استخراج شده از پایان نامه
نویسندگان
1 گروه کارآفرینی، دانشکده مدیریت و حسابداری،دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین، قزوین، ایران
2 دانشیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران - دبیر انجمن علمی کارآفرینی و نواوری ایران
3 دانشیار، دانشکده کارآفرینی، دانشگاه تهران،تهران ،ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
The sustainable entrepreneurship requires exploration and exploitation activities with the best results in developed or developing markets. The digitalization of businesses is a window of opportunity that has been opened in entrepreneurial ecosystems and has provided countless benefits to businesses, including interaction with new players, access to extensive knowledge resources, risk reduction and legitimacy for businesses in different levels. In this research, we conducted a systematic review using the prisma technique and means of scientometric (co-occurrence of words). We searched existing documents available in the Scopus database for a period of 1988 to 2022. We found 612 ducuments (articles, books, etc.) and used bibexclel 1.0.0.0 and VOS viwer 1.6.10.0 software. Based on the analysis of the scientific maps,the model of development of the specific research gap and emerging areas include “ policy, financial resources, netwok and base, support,, skill, knowledge, culture, human resources and market” It is hoped that this research can suggest some valuble intuitions for key elements in the entrepreneurial ecosystem.
کلیدواژه‌ها [English]
طراحی الگوی مفهومی توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی مبتنی بر مطالعات علم سنجی
|
بهنام صادقی اردو بادی * [1] * رضا محمد کاظمی ** غلامحسین حسینی نیا [2]*** |
تاریخ دریافت: 10/08/1401 تاریخ پذیرش: 25/12/1401
|
چکیده
کارآفرینی پایدار مستلزم فعالیتهای اکتشافی و بهره‌برداری با بهترین نتایج در بازارهای توسعه یافته و یا درحال‌توسعه است. دیجیتالی شدن کسب و کارها پنجره ی فرصتی است که در اکوسیستمهای کارآفرینی گشوده شده و مزایای بیشماری را برای کسب و کارها فراهم نموده است.از جمله تعامل با بازیگران جدید، دستیابی به منابع دانشی گسترده ،کاهش ریسک و مشروعیت بخشی به کسب و کارها در سطوح مختلف. بدین منظور در تحقیق حاضر که از نوع تحقیقات کاربردی است و از طریق مرور سیستماتیک با استفاده از تکنیک پریزما بواسطه ی روش علم سنجی(هم رخدادی واژگان) انجام شده است ؛ با واکاوی اسناد موجود ، الگوی مفهومی توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی ارائه گردیده است.بدین منظور، جامعه ی این پژوهش مستندات موجود در پایگاه داده‌ای اسکوپوس در بازه زمانی 1988 تا 2022 بوده است.بر این اساس612مدرک (شامل مقاله، کتاب و...) مورد شناسایی قرار گرفت و با استفاده از نرم افزار‌های bibexcle1.0.0.0 و VOSviwer1.6.10.0 نقشههای علمی مصور سازی شده است. بر اساس واکاوی نقشهها ی علمی، شکاف تحقیقاتی مشخص؛ و حوزههای نوظهور مشتمل بر « سیاست،منابع مالی،شبکه و پایگاه،حمایت،مهارت،دانش،فرهنگ،سرمایه انسانی و بازار » مورد شناسایی قرار گرفت و بر این اساس پیشنهادات کاربردی جهت توسعه ی اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتال ؛ارائه شده است.امید است این پژوهش بتواند بینش‌های ارزشمندی برای ارکان کلیدی در اکوسیستم کارآفرینی ایجاد نماید.
کلید واژهها: اکوسیستم کارآفرینی ، کسب و کارهای دیجیتالی ، مطالعات علم سنجی ،هم واژگانی
مقدمه
فشارهای رقابتی زیادی امروزه به کسب و کارها وارد شده است. کسب و کارها باید این فشار را از طریق کارآفرینی،توانمندسازی و ارائه محصولات و خدمات به شیوه نوآورانه کاهش دهند. (Mohammmadkazemi et al. 2019) با توجه به چالش‌های تکنولوژیکی و دیجیتالی امروز، کارآفرینی دیجیتال پدیده‌ای رو به رشد است، که هم از طریق دیجیتالی کردن مشاغل موجود و هم از طریق ایجاد شرکتهای دیجیتالی موجب توسعه ی کسب و کارها میشود. Fernandes et al,2022))کارآفرینی دیجیتال به سازمانها کمک می‌کند تا دیدگاه و اولویت‌های خود را در پاسخگویی به نیاز جامعه متمرکز کنند. خلاقیت دیجیتال، رهبری دیجیتال و فرآیند دانش دیجیتال شامل انتخاب مناسب ترین گزینه‌ها برای گرایش‌های مدیریتی، سازمانی است که ممکن است با کاربرد یک یا چند استراتژی ، مزایایی قابل توجهی ایجاد نماید تا مدیریت را قادر سازد فرآیند کسب و کار را متعادل نموده تا سازمان به اهداف تعیین شده به طور کارآمد و موثر دست یابد..(Awawdeh et a,2022) تحولات روز افزون جهانی و محیط پیرامون در حال تغییرسازمانها، اقتصاد و صنایع در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. (Steininger,2019) عصری که در آن به سر می‌بریم به نام‌های مختلف از جمله؛عصر رشد و پیشرفت فناوری،عصر فناوری اطلاعات و ارتباطات ،عصر دانایی محوری و مغز افزاری و عصر سازمان‌های یادگیرنده نامیده میشود که یکی از ویژگیهای بارز آن ،وجود تغییرات سریع در محیط ،فناوری،مشتریان ،ارباب رجوع ،رقبا ،همکاران ،محصولات و خدمات است که همگی نیرو هایی هستند که بر سازمانها اثر می‌گذارند و نیاز به برتری را موجب می‌شوند.( Mohammmadkazemi et al. 2020). انقلاب صنعتی چهارم که از آن با عنوان صنعت 4 یاد میشود، در حال دگرگونی صنایع تولیدی و خدماتی در سطح دنیا و بویژه کشورهای پیشرو در این زمینه میباشد. این پدیده، میتواند همزمان فرصتها و تهدیدهای گسترده‌ای برای صنایع کشورها به همراه داشته باشد (Isenberg,2011)در انقلاب صنعتی چهارم تولیدات و خدمات به سوی هوشمندی هدایت می‌شوند. هدف از انقلاب صنعتی چهارم ؛ایجاد مدل تولید بسیار انعطاف‌پذیر از محصولات و خدمات سفارشی و دیجیتالی با تعاملات واقعی بین افراد، محصولات و دستگاه‌ها در طول فرایند تولید است. (Baumann et al,2019)بنابراین،روند کارآفرینی با توجه به روند کار نیز در حال تغییر است تعداد عوامل درگیر ، که می‌توانند در تعامل و تبادل دانش باشند؛ با استفاده از فن آوری‌های دیجیتال و توسعه ی کارآفرینی دیجیتال در حال توسعه و گسترش اند (Cavallo et al,2019). اکوسیستمهای دیجیتالی نقش مهمی به عنوان شتاب دهنده ، مطالعات گسترده در مورد نوآوری دیجیتال و کارآفرینی بازی می‌کند.دیجیتالی شدن عمدتاً روی شرکتهای مشخص و سازمانی متمرکز است.( Elia et al,2020) لذا ظهور سیستم عامل‌های دیجیتالی و اکوسیستمهای مرتبط که منجر به ایجاد یک زمینه جدید و بالقوه مهم برای کارآفرینی است؛در حال ظهور است. (Nambisan, Baron,2019). کارآفرینی دیجیتالی ، تبادل ، انتقال و کسب دانش را تسهیل می‌کند و در عین حال راهکارهای جدیدی برای انجام کسب و کارها ایجاد می‌کند. سیستم عامل‌های مبتنی بر وب و معاملات دیجیتالی را امکان پذیر می‌سازند و ترکیبی جدید و منحصر به فرد از منابع تولیدکننده محصولات جدید و خدمات ارائه می‌دهند (Amit and Zott,2001) ، کارآفرینی دیجیتالی در بسیاری از بخش‌های اقتصاد به طور فزاینده رواج پیدا می‌کند و باعث میشود عوامل نهادی جدید در این حوزه بروز و ظهور یابد. (Andrea Geissinger et al,2019) امروزه فن آوری‌های دیجیتال تأثیر بسزایی در نحوه شکل گیری و ایجاد مشاغل جدید دارند. مدلهای کسب و کارهای نوظهور ، از پتانسیل فناوری دیجیتال و هوش جمعی برای طراحی و اجرای ابتکارات کارآفرینانه و پایداری کسب و کارها استفاده می‌کند. Elia,2020)). همچنین تأثیر دیجیتالی شدن بر فرآیندهای نوظهور اکوسیستمهای کارآفرینی - چشم انداز علم و پیچیدگی‌های محیطی لزوم توجه به این مقوله را دوچندان می‌کند.در این زمینه ، اخیراً رویکردهایی وجود دارد که نشان می‌دهد اثرات احتمالی فن آوری‌ها و زیرساختهای دیجیتالی بر اکوسیستمهای کارآفرینی غیر قابل انکار است. با وجود تحقیقات گسترده در مورد تلاقی دیجیتالی شدن و اکوسیستمهای کارآفرینی ، اکثریت قریب به اتفاق آثار در ادبیات از ماهیت مفهومی برخوردار بوده و عملا کاربردی نشده است. Haarhaus,2018))همچنین در این زمینه شکاف قابل توجهی در مفهوم سازی کارآفرینی در عصر دیجیتال وجود دارد. پرداختن به کسب و کارهای دیجیتال و اکوسیستم کارآفرینی و همچنین ادغام این دوحوزه به ما کمک می‌کند تا تعامل ذینفعان که بینش رفتاری فردی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار می‌دهد بهتر بشناسیم. چارچوب اکوسیستم دیجیتال کارآفرینی شامل چهار مفهوم است: حاکمیت زیرساختهای دیجیتال ، تابعیت کاربر دیجیتال ، کارآفرینی دیجیتال و بازار دیجیتال. (Sussan, Acs, 2017). با وجودی که غالب افراد از تجارت اینترنتی ، تجارت آنلاین و ... استفاده میکنند و به عنوان یک فعالیت بسیار رایج است؛ اقتصاد دیجیتال برای کارآفرینی ، نیاز به ایجاد اکوسیستم جدید دارد که تحقیقات در این حوزه نیاز به توسعه و گسترش دارد. Martinez Dy,2019)) در واقع،کارآفرینی دیجیتال و اقتصاد دیجیتال به عنوان یکی از مهمترین اقتصادها مورد ستایش قرار گرفته است اما استفاده از فن آوری‌های دیجیتالی ، نیاز به بررسی و نظریه پردازی جدید دارد( Zaheer et al,2019) و نیازمند آن است که کاوش و مهندسی مجدد در فرایندهای کارآفرینی صورت پذیرد همچنین زیر ساخت‌های لازم برای فن آوری‌های دیجیتال مانند هوش مصنوعی ، سیستم عامل‌ها ، چاپ سه بعدی دیجیتال ، سیستم عامل‌های رسانه‌های اجتماعی ،داده‌های بزرگ ، فضای ابری و ...ایجاد گردد. (Cavallo et al,2019)
بر اساس دیدگاه آیزنبرگ (2011) ، به دلیل وابستگی اکوسیستم به عوامل منطقه‌ای و فرهنگی و اجتماعی و خصوصا نوع فناوری، هر اکوسیستم کارآفرینی بی نظیر و منحصربفرد است. لذا به نظر می‌رسد پژوهش فوق در راستای شناسایی الگوهای موفق متناسب با رویکرد اکوسیستم کارآفرینی بومی کشور میتواند موثر باشد. کشور ایران با ویژگیهای خاصی نظیر منابع عظیم طبیعی ،سرمایه انسانی جوان و تحصیلکرده و ساختار اقتصادی نیمه دولتی که در تلاش برای دستیابی به رشد کارایی محور (انجمن اقتصاد جهانی،2016)[i]و همچنین ضعف در شاخص نوآوری (دانشگاه کورنل،2016؛موسسه توسعه کارآفرینی جهانی2017)و آمادگی فناورانه(انجمن اقتصاد جهانی،2016)اشاره نمود که این قبیل کاستی‌ها در مطالعات میدانی نظیر گزارش انجمن کارآفرینی ایران (2013)نیز قابل توجه است. بر این اساس توجه به سایر حوزههای مرتبط با آن از جمله اکوسیستم کسب و کار (نظیر چارچوب آیزنبرگ(2010)هافمن(2015)اکوسیستم نوآوری نظیر گزارش کمیسیون اروپا(2014) و پژوهش گروت و همکاران (2015)و مدلهای کارآفرینی فناورانه (نظیر پتی و ژنگ(2011)و پرودان(2007)می تواند به عنوان مبنایی مهم جهت درک ،فهم و ساختاردهی این اکوسیستم در جهت اثرگذاری مطلوب بر استراتژی‌ها ،سیاستها و برنامه‌های توسعه‌ای و اصلاحی محسوب گردد. بررسی ساخت اکوسیستم کسب و کار در آینده به مانند کلیدی است که از این دوران جدید فناوری برمی آید ،که سازندگان اکوسیستم نه تنها باید به فناوری به طور کلی نگاه کنند، بلکه بطور خاص در بخش‌های کسب و کارهای دیجیتالی سرمایه گذاری کنند. این موضوع به خصوص برای اکوسیستمهای کوچکتر صادق است. بر این اساس در تحقیق حاضر از طریق مرور سیستماتیک با استفاده از تکنیک پریزما بواسطه ی روش علم سنجی(هم رخدادی واژگان) و با واکاوی اسناد موجود ، پیشنهادات راهبردی جهت توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی پیشنهاد میشود و سوال اصلی تحقیق به ترتیب زیر مطرح می‌گردد:
«بر اساس مطالعات علم سنجی و نقشههای علمی؛ الگوی مفهومی توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی کدام است؟»
روش تحقیق
این تحقیق از بعد مخاطب کاربردی است که با رویکرد کیفی و از طریق مرور سیستماتیک با استفاده از تکنیک پریزما انجام شده است. بدین منظور از مطالعات علم سنجی استفاده شده است. نخستین نقشی که مطالعات علم سنجی برعهده دارند، ترسیم روند توسعه و گسترش علم در سطح ملی و فراتر از آن در سطح بین المللی است. این شیوه یکی از روشهای تحلیل محتواست. هدف اصلی این تکنیک نشان دادن روند توسعۀ زمینه های علمی، توسط نمایش بصری ماتریسِ هم رخدادیِ کلمات انتخاب شده برطبق فراوانی آنها در مجموعه است. در شکل 1 مراحل اجرای تحقیق نشان داده شده است:
شکل 1- چارچوب اجرایی تحقیق
علمسنجی و ترسیم ساختار و نقشههای علمی مرتبط با« توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی »
در این بخش با بکارگیری ابزار علمسنجی به بررسی و ترسیم ساختار و نقشههای علمی مرتبط با « توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی » پرداخته شده است. جامعة پژوهش شامل کلیة مدارک علمی در حوزه مذکور است که در پایگاه «اسکوپوس» تا سال 2022 نمایه شدهاند. در ابتدا، کلیه مدارک (شامل مقاله، کتاب، فصل کتاب، گزارشهای علمی، ...) از پایگاه استنادی «اسکوپوس» در تاریخ 24/01/1401استخراج شدند. در گام بعدی مجموعه مدارک استخراج شده، وارد نرمافزار Bibexcel شده و با استفاده از این نرمافزار، بهینهسازی و غربالگری بر روی دادهها صورت گرفت. سپس با ترسیم نقشة موضوعی این حوزه به کمک نرمافزار VOSviewerکار تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از نقشهها، ساختار و خوشههای تشکیل شده و روابط آنها انجام شد.
تحلیل همواژگانی، روش مناسبی برای کشف ارتباطات حوزههای پژوهشی علم است و پیوندهای مهمی را نشان می‌دهد که ممکن است کشف آنها به روشهای دیگر مشکل باشد. روش تحلیل همواژگانی، میتواند به عنوان ابزاری قدرتمند، امکان تعقیب تحولات ساختاری و تکامل شبکه ادراکی و اجتماعی را میسر سازد(Hull & King,1987) . تحلیل همواژگانی نمونهای از روش مدلسازی گرافیکی است که در آن از اندیشههای مربوط به تحلیل رابطه استفاده میشود (Neff & Corley,2009) در واقع تحلیل همواژگانی، ابزاری برای کشف الگوهای پنهان و رویدادهای نوظهور مفهومی است.
بسیاری از پژوهشگران با این روش حوزههای خاصی را به قصد تحلیل و ترسیم ساختار آن مطالعه کردهاند. بر این اساس در تحقیق حاضر نیز به منظور ارائه پیشنهاد جهت ارائه الگوی مفهومی توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی از این روش استفاده شده است. در ادامه گامهای طی شده جهت انجام علمسنجی و ترسیم شبکههای همواژگانی و همکشوری در رابطه با « الگوی مفهومی توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی »تشریح شده است. برای این منظور مهمترین واژگان در این حوزه شناسایی شده و تحلیل مربوطه در این حوزه انجام گردید. در گام اول و در ابتدا در پایگاه استنادی Scopus جستجوی حوزه مذکور مطابق زیر انجام شده است:
"Entrepreneur" AND "E- business"
OR
"Digital" AND " Entrepreneurship"
تعداد نتایج حاصله در حدود 612 مدرک (شامل مقاله، کتاب و...) تا سال 2022 میلادی میباشد. روند تولید مدارک در این حوزه در سالهای اخیر به صورت نمایی رشد پیدا نموده است و در سال 2021 به اوج خود رسیده است که نشاندهنده میزان اهمیت این حوزه میباشد. بر اساس نتایج مطالعات علم سنجی و جستجو در پایگاه اسکوپوس در ادامه به بررسی مبانی نظری تحقیق و مرور ادبیات پیشینه تحقیق پرداخته می‌شودلازم به ذکر است جهت گردآوری مرور ادبیات داخلی؛ از پایگاه ایران داک،SID و فصلنامه‌های مرتبط نیز استفاده شده است.
مبانی نظری و پیشینه تحقیقات داخلی و خارجی
در این بخش ابتدا به مبانی نظری تحقیق و مفاهیم کلیدی پرداخته شده است و در ادامه در جداول 1و2 به مرور ادبیات داخلی و خارجی پرداخته شده است:
اکوسیستم کارآفرینی
مفهوم اکوسیستم کسب و کار نخستین بار توسط مور (1993) معرفی شد.یک مدل تکاملی چهار مرحله‌ای از ظهور اکوسیستم –تولد ،بسط و گسترش ،رهبری و خود نوسازی را ارائه داد که در آن اکوسیستم از یک مجموعه‌ای از عناصر تصادفی به یک اجتماع ساختار یافته تکامل می‌یابدبر اساس دیدگاه مور پیدایش اکوسیستم به عنوان دوره زمانی شناخته میشود که از ابتدای کشف یا اختراع تا تجاری سازی یک نوآوری را مفهوم سازی می‌نماید.از نظر مور بازیگران در اکوسیستم کسب و کار ،بنگاه‌ها یا شرکت ها،ذینفعان ،دولتها و قانونگذاران هستندکه به طور مستقیم در خلق ارزش مشترک در گیر هستند. (Spigel,2017) با شکل گیری اکوسیستم و بکارگیری ظرفیت‌ها و توانمندی همه بازیگران توان ایجاد ارزش می‌یابد،اثرگذاری شبکه اکوسیستم امکان بکارگیری ظرفیت‌ها و توانمندیهای سایر بازیگران را افزایش می‌دهد. در این بستر ذینفعان با انباشت سرمایه انسانی و سرمایه دانش اقدام به تولید ،توزیع ،جذب و تجاری سازی دانش جدید میکنند و کارآفرینی نوآورانه را به ارمغان می‌آورند (Gholizadeh, Mohammadkazemi, 2022).
کسب و کار دیجیتالی
عصر دیجیتالی شدن تغییرات قابل توجه در مفاهیم ایجاد نموده است.کارآفرینی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در تعریف سنتی آن با تعریف کارآفرینی دیجیتالی شکاف قابل توجهی وجود دارد. ( (Sussan and Acs,2017 به ویژه ، اکوسیستمهای دیجیتالی نقش مهمی به عنوان شتاب دهنده ، مطالعات گسترده در مورد نوآوری دیجیتال و کارآفرینی بازی می‌کند.دیجیتالی شدن عمدتاً روی شرکتهای مشخص و سازمانی متمرکز است. مفهوم کارآفرینی دیجیتالی در حال گسترش است و یک الگوی جدید کارآفرینی ، که دارای دو ویژگی اصلی است را ایجاد نموده است: اول اینکه ، کسب و کار دیجیتالی با استفاده از اینترنت به صورت کاملا متمرکز فعال میشود و فن آوری‌های دیجیتال پایه و اساس این نوع کسب و کار است.؛ دوم ، اساس این سبک کسب و کار نوآوری است و لزوما پتانسیل نوآوری را نیز افزایش می‌دهد. (Elia,2020)بعلاوه کارآفرینی دیجیتالی نتیجه تعامل سه عنصر مجزا اما مرتبط ، یعنی مصنوعات دیجیتال، زیرساختهای دیجیتال و سیستم عامل‌های دیجیتالی میباشد(Nambisan et al,2017) . از طرفی مفهوم کارآفرینی دیجیتال به ایجاد سرمایه گذاری‌های جدید اشاره می‌کند و تحول در مشاغل موجود با توسعه فن آوری‌های دیجیتال جدید را ایجاد می‌کند.کارآفرینی دیجیتال نمایانگر یک ستون اساسی برای توسعه اقتصادی دیجیتال است (Shen and Lindsay,2018),و لزوم پیگیری فرصتهای کارآفرینی را مبتنی بر رسانه‌ها و فناوریهای دیجیتال مطرح می‌کند (Hosu, Iancu,2016). محققین شش جریان تحقیقاتی در زمینه دیجیتال را شناسایی کردند:کارآفرینی و طراحی مدلهای کسب و کار دیجیتالی ، فرآیند کارآفرینی دیجیتال ، استراتژی‌های پلتفرم ، اکوسیستم دیجیتال ، آموزش کارآفرینی دیجیتال و کارآفرینی اجتماعی.( Kraus et al,2018)
در ادامه و جدول 2 مرور ادبیات و پیشینه تحقیقات داخلی ارائه شده است:
جدول 2- مرور ادبیات و پیشینه تحقیقات داخلی
|
ردیف |
نام محقق |
سال |
عنوان |
نتایج |
|
1 |
سلام زاده و همکاران |
1399 |
بررسی تاثیر گسترش شبکههای اجتماعی بر توسعه کارآفرینی: تبیین نقش تعدیل گر زیرساختهای فناوریهای دیجیتال و هنجارهای اجتماعی |
یافته‌های این تحقیق مشخص نموده است که گسترش شبکههای اجتماعی، هنجارهای اجتماعی و زیرساختهای فناوری دیجیتال تاثیر مثبتی بر توسعه کارآفرینی در شبکههای اجتماعی دارد. |
|
2 |
دلنیا کاظمی زاده |
1398 |
طراحی مدل بازاریابی دیجیتال محور در صنعت هتلداری (موردمطالعه:هتل‌های فعال در سطح شهر کرمانشاه |
نتایج این پژوهش،ابعاد سه‌گانه‌ای را برای مدل استراتژی بازاریابی دیجیتال محور شامل ویژگیهای برند،ویژگیهای مشتریان و ویژگیهای شرکت تعیین نموده است.این پژوهش ارتباط استراتژی بازاریابی دیجیتال با عملکرد در صنعت هتلداری را نشان می‌دهد. |
|
3 |
میگونی پور و همکاران |
1398 |
طراحی اکوسیستم کارآفرینی پردیس دانشگاهی با رویکرد مدلسازی ساختاری- تفسیری |
عامل بهبود سیاستها و قوانین دانشگاه، ایجاد و گسترش زیرساختهای مورد نیاز برای ایجاد اکوسیستم کارآفرینی دانشگاهی، ارتقا سطوح سیاستگذاری و مدیریت منابع مالی دانشگاه، بالابردن شدت و سطح تحقیق و توسعه در اکوسیستم دانشگاه، تاثیر زیادی در ایجاد ایجاد اکوسیستم کارآفرینانه پردیس دانشگاه دارند. |
|
4 |
مینا خرم آبادی |
1398 |
بررسی تاثیرات مدیریت استراتژیک بازاریابی دیجیتال بر مدیریت ارتباط با مشتری و عملکرد شرکت |
یافته‌ها نشان داد که بین مدیریت استراتژیک بازاریابی دیجیتال بر مدیریت ارتباط با مشتری رابطه معناداری وجود دارد.همچنین نتایج نشان داد که مدیریت استراتژیک بازاریابی دیجیتال بر عملکرد شرکت تاثیر معنی دار داشته است مدیران بایستی برای رشد و بقا در عرصه رقابت اقتصادی ، شرکت‌ها و سازمانها باید به مدیریت استراتژیک بازاریابی دیجیتال اهمیت ویژه‌ای داده و ارتباط خود را با مشتریان از طریق مدیریت ارتباط با مشتری بیش از پیش افزایش دهند. |
|
5 |
سخته وآصف |
1397 |
عوامل موثر بر نوآوری باز در کارآفرینی دیجیتال |
در این تحقیق با برآیند دو فاز، به چهار عامل تأثیرگذار شامل محیط، خصوصیات فردی، قابلیت های کسب وکار و فعالیت های استراتژیک به همراه شاخص های هر کدام دستیافته اند. |
|
6 |
پور ابراهیمی |
1397 |
طراحی الگوی پیش نیازها و تسهیل کننده‌های بانکداری دیجیتال |
نتایج حاصله بر اساس داده‌های جمع آوری شده در این تحقیق نشان می‌دهد که در حوزه پیش نیازها و تسهیل‌کننده‌های بانکداری دیجیتال در صنعت بانکداری ایران هشت مفهوم یادگیری سازمانی، قابلیت‌های فناورانه مبتنی بر بانکداری دیجیتال، انطباق با قوانین بانکداری اسلامی، سازگاری قانونی نظام بانکداری دیجیتال، مدیریت و اصلاح فرایندهای بانکی، استراتژی بانکداری دیجیتال، نوآوری باز و مدیریت ارتباط با مشتری بانکداری دیجیتال و سه مقوله کلیدی و حیاتی الزامات و زیرساختهای بانکداری دیجیتال، مدیریت استراتژیک دیجیتال و شراکت دانشی بانکداری دیجیتال باید مورد نظر قرار گیرد که در قالب الگوی پیش نیازها و تسهیل‌کننده‌های بانکداری دیجیتال در صنعت بانکداری ایران ارائه شده است. |
|
7 |
محمودی حسنی |
1397 |
سنجش مهارتهای کسب و کاری و تکنیکی بازاریابان دیجیتال |
بر اساس نتایج این تحقیق؛امنیت، سرعت خدمات، همراهی با مصرف کننده، اعتماد و مسایل مربوط به حریم خصوصی، از مهمترین عوامل در انتخاب یک بازاریاب دیجیتال توسط مشتری میباشد.
|
|
8 |
یادگاری |
1397 |
امکان پذیری ایجاد و کاربرد پول دیجیتال برای پرداخت‌های درون شرکتی در ایران |
نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌ها ی این پژوهش نشان داد که امکان ایجاد پول دیجیتال برای پرداخت‌های درون شرکتی وجود دارد و ایجاد و کاربرد پول‌های دیجیتال با در نظر گرفتن هزینه‌ها و منافع مختلف آن، برای شرکتهای ایرانی سودآور خواهد بود. |
|
9 |
زینب ارزانی |
1397 |
شناسایی عوامل موثر بر سازگاری کسب و کارهای کوچک و متوسط با بازاریابی دیجیتال |
بر اساس نتایج پژوهش ؛پذیرش فناوری، استراتژی، منابع انسانی، فرهنگ سازمانی، مدیریت دانش و هزینه بر سازگاری کسب و کارهای کوچک و متوسط با بازاریابی دیجیتال تاثیر گذار است. |
|
10 |
امینی فرد |
1396 |
بررسی نقش بازاریابی دیجیتال در توسعه کسب و کار از طریق شبکه اجتماعیLinkedIn |
. یافته‌های تحقیق نشانگر این بودند که کاربران شبکه اجتماعی لینکدین به اهمیت این شبکه در بازاریابی دیجیتال و توسعه کسب و کار معتقد هستند . همچنین بین میزان استفاده از شبکه اجتماعی لینکدین توسط مخاطبین و میزان بازدید منظم آنها رابطه مستقیم وجود دارد. مهمترین و اصلی ترین نتایج این پژوهش می‌توان به افزایش بینش تکنولوژی افراد و معرفی کارتخصصی به افراد جوینده کار و اشتغال زایی و کارآفرینی و بالابردن بهره وری نیروی انسانی اشاره نمود. |
در ادامه و جدول 3 مرور ادبیات و پیشینه تحقیقات خارجی ارائه شده است:
جدول 3- مرور ادبیات و پیشینه تحقیقات خارجی
|
ردیف |
نام محقق |
سال |
عنوان |
نتایج |
|
1 |
Dicuonzo et al, |
2022 |
نقش کارآفرینی تحول آفرین در مدیریت یک پلت فرم دیجیتال: |
یافته‌ها نشان می‌دهد که پیاده‌سازی پلت‌فرم‌های دیجیتال از کارآفرینی حمایت می‌کند و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد به ارائه خدمات خود علی‌رغم تعطیلی اجباری فروشگاه‌ها درهمه‌گیری کوید 19 ادامه دهد. |
|
2 |
Chatterjee et al |
2021 |
تحول دیجیتال و فرآیند کارآفرینی در SMEهای هند: |
این مطالعه نشان می‌دهد که سودمندی درک شده، سهولت استفاده درک شده و تمایل به تغییر به طور قابل توجهی بر کارآفرینی دیجیتال شرکتی برای شرکتهای کوچک و متوسط هند تأثیر می‌گذارد. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که این دو ناظر تأثیرات قابل‌توجهی بر روابط بین کارآفرینی دیجیتال شرکتی و پیش‌بینی‌کننده‌های آن دارند. |
|
3 |
Shaheer&Li |
2020 |
چگونگی نوآوری‌های دیجیتال بین المللی در یک دنیای مجازی |
این تحقیق به درک بهتر فرایند بین المللی سازی در یک زمینه و بافت دیجیتالی کمک می‌کند و همچنین دیدگاه تقاضا محوری را برای تحقیقات بین المللی سازی کارآفرینی دیجیتال گسترش می‌دهد. |
|
4 |
Skilton et al |
2020 |
هویت دیجیتالی و ایجاد تمایز در بین کارخانه‌های شراب سازی آمریکا |
نتایج تحقیق نشان می‌دهد چگونه کارآفرینی دیجیتالی هویت سازمانی متمایز را شکل می‌دهند و به ایجاد ارزش متمایز کمک میکنند. این تحقیق تئوری مبتنی بر ساختن بیانیه‌های هویت بیان شده دیجیتالی شدن و نقش آنها در تعامل ذینفعان و ایجاد ارزش را توسعه داده است. |
|
5 |
Nambisan& Baron |
2019 |
در مورد هزینه‌های کارآفرینی دیجیتال: تضاد نقش ، استرس و سرمایه گذاری عملکرد در اکوسیستمهای مبتنی بر پلت فرم دیجیتال |
بر اساس این پژوهش پیش بینی میشود که در اکوسیستمهای دیجیتالی رابطه مثبت بین تضاد نقش و استرس وجود دارد بعلاوه اکوسیستم کارآفرینی دیجیتالی رابطه استرس و عملکرد سرمایه گذاری را تعدیل می‌کند.همچنین خودکنترلی کارآفرینان نقش تعدیلگر را در این ارتباط ایفا می‌کند. |
|
6 |
Cavallo et al |
2019 |
تقویت کارآفرینی دیجیتال از راه اندازی تا مقیاس بندی: نقش صندوق‌های سرمایه گذاری و فرشتگان کسب و کار |
کارآفرینی دیجیتالی برای تقویت رشد به منابع خارجی تأمین اعتبار متکی است.بر اساس نتایج این تحقیق، شواهدی در مورد سهم گروه‌های فرشتگان کسب و کار در رشد سرمایه گذاری‌های جدید دیجیتال در هر دو مرحله وجود نداشته است لذا در این تحقیق با توجه به ادبیات موجود در مورد تأمین اعتبار سرمایه گذاری ،بحث و بررسی صورت گرفته است. |
|
7 |
Dy AM |
2019 |
ادبیات کارآفرینی ، برای ارائه بینش برای محققان و دست اندرکاران کارآفرینی دیجیتال |
این مقاله مفهومی به طور انتقادی تجزیه و تحلیل می‌کند که آیا فناوریهای دیجیتال پتانسیل سطح بندی را دارند یا خیر.این مقاله زمینه کارآفرینی ، و یک دیدگاه جامع تر و متنوع از روند را ارائه می‌دهد.پدیده قابل توجه و در عین حال غیر قابل کشف. ترسیم بر سه لنز نظری گسترده: اقتصادی نئوکلاسیک نظریه کارآفرینی ، نظریه‌های سایبرفیرمین فن آوری و رویکردهای تعبیه اجتماعی کارآفرینی ، فرضیات رایج در مورد کارآفرینی دیجیتالی را به عنوان یک نیروی برابری مورد انتقاد قرار می‌دهد. |
|
8 |
Fossen& Sorgner |
2019 |
دیجیتالی کردن کسب و کار و ورود به کارآفرینی |
نتایج حاکی از آن است که کارمندان با مهارت و مهارت بالا در مشاغل فناوری اطلاعات و ارتباطات که با دیجیتال سازی مخرب روبرو هستند ، احتمال تبدیل شدن به کارآفرینانی که دارای مشاغل غیرقانونی هستند ، افزایش یافته است. با این حال ، کارآفرینی به نظر نمی رسد گزینه مناسبی برای افراد کم مهارت و تحت تأثیر دیجیتال سازی مخرب باشد. ما بیشتر می‌دانیم که شروع به کار در یک شرکت زایشی محتمل تر است و شروع به کار در یک شرکت نوظهور برای کارمندان روبرو با دیجیتال سازی تحول آمیز کمتر است. ظاهرا ، پیشرفت در هوش مصنوعی فرصت هایی برای کارآفرینی رشد محور ایجاد می‌کند ، بلکه هزینه فرصت کارآفرینی کمتر جاه طلب را نیز افزایش می‌دهد. |
|
9 |
Cavallo & Ghezzi |
2018 |
نوآوری مدل کسب و کار پویا در کارآفرینی دیجیتال |
استارت آپ‌های دیجیتالی در مراحل اولیه توسعه خود معمولاً از معماری ارزش و مدل تجاری خود نوآوری میکنند. |
|
10 |
Martin Obschonka |
2018 |
استفاده از ردپای دیجیتالی در تحقیقات کارآفرینی: یک تحلیل شخصیتی مبتنی بر توییتر از کارآفرینان و مدیران فوق ستاره ای |
تحقیقات نشان می‌دهد که ردپاهای دیجیتالی افراد ، به عنوان مثال در توییتر و فیس بوک ، می‌توانند اطلاعات قابل توجهی در مورد ویژگیهای شخصیتی آنها نشان دهند. در این مطالعه ، ما از ردپاهای دیجیتال برای به دست آوردن بینش و شخصیت کارآفرینان و مدیران فوق ستاره‌ای (بسیار موفق)، که مورد مطالعه این تحقیق هستند استفاده می‌کنیم. |
بحث و نتیجه گیری
امروزه پایداری و رشد اقتصادی و توازن نیازهای اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی یک نگرانی عمده برای توسعه پایدار و رفاه اجتماعی است. کارآفرینی پایدار مستلزم فعالیتهای اکتشافی و بهره‌برداری با بهترین نتایج در بازارهای توسعه یافته و یا درحال‌توسعه است. اقدامات کارآفرینانه در اکوسیستمهای کارآفرینی شکوفا می‌شوند که در آن مزایای تعامل با بازیگران اکوسیستم، دستیابی به منابع و دانش را افزایش می‌دهد، ریسک را کاهش داده و به کسب‌وکارهای کارآفرین، مشروعیت می‌بخشد (Divito& Ingen-Housz,2019).کسب و کارهای دیجیتال شامل به‌کارگیری فناوریهای دیجیتال دربطن کسبوکارها با استفاده از ویژگیهای این فناوری برای ایجاد ارزش، رشد، نوآوری و خلق شغل است این شکل از کسب و کار اگر چه در ظاهر مطلوب و مورد قبول همگان است اما برای پشتیبانی سیاستگذاران از طرح توسعه کسب و کارهای دیجیتالی، موانع و چالشهایی وجود دارد که با ارزیابی و گرفتن بازخورد از فرایندها می‌توان به بهبود این نوع کسب و کار کمک کرد.عواملی چون فقدان دانش دیجیتالی برای تغییر کسبوکار،نبود فرهنگ کارآفرینی دیجیتال، پایین‌بودن سطح مهارتهای کارآفرینی دیجیتال، دشواری در دسترسی به منابع مالی و سرمایه‌گذاری،نبود پایگاه‌های دانش دیجیتال و بازار و ...در این حوزه حائز اهمیت و توجه است.این تحقیق با هدف طراحی الگوی مفهومی توسعه اکوسیستم کارآفرینی در کسب و کارهای دیجیتالی برآن است به کسبوکارها برای حرکت به سمت دیجیتالی شدن، که نتیجه آن بهبود بهره‌وری و رقابت‌پذیری خواهد بود؛مدد رساند.
بر اساس مطالعات صورت گرفته «تحلیل نقشههای علمی و انطباق با اسناد موجود)ابعاد ششگانه زیـر جهت توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی ارائه میشود:
1 .سیاست
"سیاست کارآفرینی"هرگونه مداخله دولت در جهت بهبود اکوسیستم کارآفرینی، تسـهیل فعالیتهـای بخـش خصوصـی یـا توانمندسـازی مشـاغل اسـت(Ramadani, & Dana, Rezaei 2017 )دولتها نقش هدایتگری اکوسیستم کارآفرینی را برعهده دارنـد و در سـاخت و حفـظ اکوسیستم کارآمد نقش حیاتی ایفا میکنند ( Spigel,2015) سیاستهای کارآفرینانـه مفهـومی چند بعـدی اسـت و عمـدتاٌ در دو گـروه اقتصـادی و اجتمـاعی جـای می‌گیرنـد. سیاسـت هـای اقتصادی معمولاً با هدف بهبود تشویق کسـب وکارهـا و ارائـه خـدمات حمـایتی مناسـب بـرای کسب وکارها تعیین میشود. سیاستهای اجتماعی نیز عمـدتاٌ مـرتبط بـا فعالیـت هـای پـایین بـه بالاست که به دنبال تحول هنجارها در جوامـع هسـتند( (Williams & Huggins,2011 دولـت و رهبری از ابعاد سیاستهای کـارآفرینی اسـت کـه نـه تنهـا از فعالیـت هـای کـارآفرینی حمایـت می‌کننـد، بلکـه قـوانین و مقرراتـی نیـز بـرای اداره آن ارائـه می‌دهنـد (سیاستهای دولت باید به صورت جامع بوده و شامل سیاستهای سطح خُرد و کلان و همزمان از بالا به پائین و پائین به بالا باشد((Mazzarol ,2014)
2 .منابع مالی
تأمین مالی برای راه اندازی و توسعه شرکتهـا اهمیـت زیـادی دارد. ازایـن رو، در دسـترس بودن منابع مالی از ویژگیهای مهم اکوسیستم های کارآفرینانه است. کارآفرینان نیازمنـد انـوا ع خدمات مالی شامل تسهیلات سپرده، دسترسی به اعتبار، سرمایه و ضمانت در حوزه مالی، نهادهای خصوصی، دسترسی به صندوق سرمایه مخاطره آمیـز و سـرمایه فرشتگان کسب وکار هستند. Arruda,2015))
3.حمایتها
حمایتهای غیرمالی شامل دسترسی به زیرساختهای مناسب(حمل ونقل، دسترسـی سـریع بـه اینترنـت، انـرژی)، حمایـت هـای حرفـه ای(حقـوقی، حسـابداری) و نهادهـای توسـعه دهنـده کارآفرینی(مراکز منابع تجاری کوچک، اتاقهای بازرگانی، مسابقات برنامه های تجاری) است(.(Liguori et al,2019حمایتها و ارائه خدمات حرفه ای شامل خدمات قـانونی، حسـابداری، املاک و مستغلات، بیمه و مشاوره باید به صورت یکپارچه، قابل دسترس و مؤثر باشـند( 2016,Stam) سایر حمایتهای غیرمالی، شامل ارائه خدمات مشـاوره،کاهش مالیـات و ایجـاد مراکـزتحقیق و توسعه است(.2015, Arruda)
4 .بازارها
یکی از مهمترین عواملی که به توسعه اکوسیستمهای کارآفرینی منجر میشود، دسترسی به بازارهاست (2019, Domańska & Zajkowski)که شامل دسترسی به کانالهای توزیع، شبکه‌ها و غیره است ( (Liguori,2019
5 .سرمایه انسانی
سرمایه انسانی یکی از ابعـاد مهـم و ضـروری در شـکل گیـری اکوسیسـتم هـای کـارآفرینی و یکی از عوامل مهم مؤثر بر عملکـرد کـارآفرینی سـرمایه هـای انسـانی است. Arruda,2015))
6 .فرهنگ
فرهنگ به عنوان یکی از عناصر مهم سیسـتم کـارآفرینی مـورد بررسـی قـرار گرفتـه اسـت. فرهنگ در اکوسیستم کارآفرینی از جنبه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته، از جمله میـزان تحمل تغییر، ریسکپذیری (2019, Winsor & Walsh )و فرهنگ اعتمـاد و امنیـت در منطقـه فرهنــگ بــومی اکوسیســتم کارآفرینانــه باعــث تقویــت ریسکپذیری و اعتمـاد می‌شـود
فرهنـگ کـارآفرینی از عوامـل اصـلی تعیـین کننـده موفقیـت در اکوسیسـتم کـارآفرینی اسـت (2014, (Brown & Mason . بر اساس مرور ادبیات و پیشینه تحقیق و مطالعات علم سنجی الگوی مفهومی پژوهش ارائه میشود:
شکل 5- الگوی مفهومی پژوهش
پیشنهادات راهبردی توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی
استفاده از فناوری دیجیتال نیاز به آموزش دارد.پیشنهاد میشود با تعریف واحد‌های درسی مرتبط ،آگاهی، دانش و بینش ابتدایی در مدارس و دبیرستانها در اختیار دانش آموزان قرار گیرد.این امر به دانش آموزان این امکان را می‌دهد که با پرواز افکار و توسعه ایده پردازی ،اقدامات نوآورانه جهت پاسخگویی به نیاز جامعه در دوران جوانی داشته باشند.
کسب و کار دیجیتال با فناوری نوین نقش مهمی نه تنها در اقتصاد، بلکه در زندگی اجتماعی افراد دارند. فناوری اطلاعات و ارتباطات، تحولات زیادی در کلیه فعالیتهای اجتماعی از جمله کارآفرینی به وجود آورده و به عنوان مهم ترین ابزار کارآفرینی مدرن مورد توجه قرار گرفته است. همچنین کارآفرینی در فناوری اطلاعات پهنه وسیعی برای فعالیت دارد. کارآفرینی لازمه توسعه فناوری و توسعه فناوری بستر کارآفرینی است.ایجاد ارتباط با کشورهای فناور محور به منظور جذب و توسعه فناوری به توسعه کسب و کارهای دیجیتال کمک خواهد کرد
کارآفرینی و کسب و کار دیجیتالی، عاملی مهم در تقویت پول ملی و در نهایت افزایش درامد ملی (NI) است. افزایش رشد ناخالص ملی (GNP) با هر صورتی که محاسبه شود، توسط مختصات این نوع کارآفرینی قابل وصول است. کارآفرینی و کسب و کارهای دیجیتالی در ایران در حال شکل‌گیری است. ارتقای ضریب نفوذ اینترنت در کشور و فراگیر شدن IT در ایران، زمینه‌های بروز کارآفرینی و کسب و کار دیجیتالی را خلق کرده است.این مقوله میتواند در حوزههای مختلف از جمله : بانکداری الکترونیک ، تجارت الکترونیک ، روابط عمومی الکترونیک ، آموزش الکترونیک و گردشگری الکترونیک کسب و کارهای خرد،کسب و کارهای خانگی و ...اتفاق بیافتد و زمینه کسبوکار و اشتغال‌زایی مولد هزاران نیروی مستعد را فراهم کند. لذا کسب و کار دیجیتالی، فرصتی ارزشمند برای تقویت و خلق نوآوری‌های دیجیتالی و بالندگی و نشاط در جامعه اطلاعاتی ایران است.بر این اساس تئوری پردازی و مطالعه و کنکاش در این حوزه بسترهای لازم را برای پیشرفت مهیا می‌کند.توسعه مفهومی و بومی سازی در این راستا پیشنهاد میشود.
نوآوری و خلاقیت متناسب با بوم و زمینه ی مناطق توسط افراد بومی ؛(بومی سازی نوآورانه ی مدلهای کسب و کار دیجیتال) به منظور پاسخگویی به نیاز جوامع از اهم اقدامات است.بر این اساس پیشنهاد میشود ضمن تعیین قوانین مناسب جهت حمایت از مالکیت معنوی ؛تشویق و ترغیب کارآفرینان جهت ایده پردازی و نوآوری جهت ارائه راه حل‌های ایتکاری صورت پذیرد.
رکن رکین توسعه کارآفرینی دیجیتال ؛فناوری و ساختار است.بر این اساس پیشنهاد میشود زیر ساخت مناسب همسو با تغییرات در صنعت 4 در دستور کار سیاستگذاران قرار گیرد و به منظور توسعه عدالت اقتصادی زیر ساخت‌های لازم در اقصی نقاط کشور ایجاد شود.
کسب و کار دیجیتالی، شیوه‌های جدید برای توسعه کسب و کار در دنیای جدید است؛ دنیایی که از آن به عنوان دنیای دیجیتال یا دهکده جهانی نام می‌بریم. دهکده جهانی فرصتی طلایی برای افرادی است که می‌خواهند با کمترین هزینه و ابزار، حداکثر بازدهی را در کار هدفمند خود به دست آورند.بر این اساس پیشنهاد میشود زمینه آموزش و مهارت افزایی افراد (کارآفرینان)جهت فعالیت در اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتال توسط سازمانها و نهادهای مرتبط از جمله سازمان فنی و حرفه‌ای کشور و وزارت کار تعاون و رفاه اجتماعی ایجاد شود.
امید است این پژوهش بتواند بینش‌های ارزشمندی در ارکان کلیدی برای توسعه اکوسیستم کسب و کارهای دیجیتالی ایجاد نماید.
*دانشجوی دکتری کارآفرینی ،دانشگاه آزاد اسلامی ،قزوین ،ایران
** عضو هیات علمی،گروه کارآفرینی،دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران،تهران، ایران
*** عضو هیات علمی،گروه کارآفرینی،دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران،تهران، ایران
فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال هفدهم، شمارۀ 68، زمستان 1401، صفحه 167-145
[i]. European Commision
)